Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác kiểm toán ngân sách cấp xã THS. CÙ HOÀNG DIỆU – KTNN Khu vực II Ngân sách xã là cấp ngân sách cơ sở gắn với xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã) - cấp chính quyền cơ sở trong hệ thống tổ chức chính quyền bốn cấp ở nước ta. Ngân sách xã là phương tiện vật chất để chính quyền cấp xã thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình. Trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá (CNH, HĐH) đất nước hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến vấn đề CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn mà trong đó chính quyền cấp xã và ngân sách xã đóng vai trò hết sức quan trọng. Do vậy yêu cầu đổi mới công tác quản lý ngân sách cấp xã đang được đặt ra hết sức cấp thiết, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong quản lý, sử dụng các nguồn lực từ ngân sách phát triển kinh tế xã hội.Kiểm toán Nhà nước (KTNN) thực hiện chức năng kiểm toán ngân sách, tiền và tài sản công, một trong những nhiệm vụ quan trọng của cơ quan KTNN là xem xét tính chính xác, trung thực của báo cáo quyết toán ngân sách các cấp, trong đó có cấp xã. Trải qua 17 năm xây dựng và phát triển, KTNN đã thực hiện kiểm toán ngân sách hàng ngàn lượt xã phường. Thông qua hoạt động của mình, KTNN đã góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực công tác quản lý, sử dụng ngân sách xã, minh bạch hóa, lành mạnh hóa nền tài chính công. Cụ thể: góp phần cung cấp những thông tin quan trọng cho quản lý, điều hành ngân sách, đặc biệt là quá trình quyết định dự toán, quyết định phương án phân bổ ngân sách, phê chuẩn quyết toán ngân sách. Cung cấp cho các cơ quan quản lý, các đơn vị được kiểm toán bức tranh tổng thể, toàn diện về thực trạng công tác quản lý tài chính ngân sách cấp xã để từ đó có các giải pháp khắc phục, hoàn thiện phù hợp. Qua kiểm toán đã chỉ ra một số hạn chế, bất hợp lý của cơ chế, chính sách quản lý tài chính ngân sách khi triển khai trong thực tế, từ đó đã kiến nghị với cơ quan chức năng có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung phù hợp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả, hiệu lực trong việc quản lý, sử dụng các  nguồn lực tài chính từ NSNN.Mặc dù đã có những bước phát triển, những thành tựu, kết quả đạt được trong những năm qua là toàn diện, quan trọng và rất căn bản, tuy nhiên tổ chức và hoạt động KTNN cũng còn một số hạn chế, bất cập: Một là, quy mô kiểm toán còn rất nhỏ so với yêu cầu kiểm tra, kiểm soát các đối tượng sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Hàng năm KTNN mới chỉ kiểm toán được 50 số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và khoảng 30 số bộ, cơ quan Trung ương; Trong mỗi tỉnh chỉ kiểm toán được khoảng 50 số huyện và mỗi huyện chỉ kiểm toán được khoảng 2 đến 3 xã. Hai là, việc tổ chức Tổ kiểm toán Đoàn kiểm toán ngân sách cấp xã còn chưa chủ động trong thực hiện nhiệm vụ, bên cạnh đó, việc kiểm tra thực hiện kiến nghị kiểm toán tại các xã còn chưa thực hiện, việc tổ chức tập huấn, thảo luận về kiểm toán ngân sách cấp xã chưa được chú trọng. Ba là, chất lượng kiểm toán ngân sách xã còn khoảng cách không nhỏ so với yêu cầu; chưa giải đáp thích đáng các vấn đề bức xúc về những hiện tượng tiêu cực cũng như hiệu quả quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước; tổ chức kiểm toán ngân sách xã trong kiểm toán quyết toán ngân sách địa phương còn có khoảng cách so với yêu cầu về nội dung, mục tiêu, phạm vi, phương pháp và thời gian kiểm toán. Bốn là, hiệu lực kiểm toán ngân sách xã chưa cao, việc thực hiện các kết luận, kiến nghị kiểm toán nhìn chung chưa đầy đủ và kịp thời; việc khai thác, sử dụng kết quả kiểm toán phục vụ cho công tác quản lý, điều hành, kiểm tra, giám sát ngân sách cấp xã nhìn chung còn hạn chế. Từ thực trạng công tác kiểm toán ngân sách cấp xã thời gian qua, xin đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác này như sau:Thứ nhất: Phải xác định rõ mục tiêu, nội dung kiểm toán ngân sách cấp xã trong kiểm toán ngân sách địa phương.Theo sự phân giao nhiệm vụ kiểm toán hiện nay thì các KTNN khu vực thực hiện kiểm toán ngân sách địa phương. Do vậy, trên cơ sở hướng dẫn mục tiêu và nội dung kiểm toán hàng năm của KTNN, các KTNN khu vực chỉ đạo Trưởng các đoàn kiểm toán ngân sách địa phương xây dựng kế hoạch kiểm toán cần xác định rõ mục tiêu, nội dung, phạm vi, phương pháp kiểm toán ngân sách cấp xã phù hợp. Mục tiêu kiểm toán là cái đích cần đạt được, là thước đo kết quả của mỗi cuộc kiểm toán cụ thể. Mục tiêu chung của kiểm toán phải gắn chặt với mục tiêu và yêu cầu của quản lý. Kiểm toán ngân sách cấp xã dưới góc độ kiểm toán một cấp ngân sách nên mục tiêu kiểm toán không thể tách rời mục tiêu chung là kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách: (1) Xác nhận tính đúng đắn, trung thực, hợp pháp của báo cáo quyết toán ngân sách; (2) Đánh giá sự tuân thủ các quy định hiện hành của Nhà nước về quản lý tài chính ngân sách... Chỉ rõ nguyên nhân, mức độ của những sai sót phát hiện qua kiểm toán; (3) Đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong quản lý và sử dụng NSNN và các nguồn lực khác; (4) Thông qua kiểm toán kiến nghị: (i) Với đơn vị được kiểm toán khắc phục những sai phạm phát hiện qua kiểm toán, chấn chỉnh và cải tiến, hoàn thiện công tác quản lý tài chính ngân sách, quản lý đầu tư xây dựng; (ii) Với các cơ quan có thẩm quyền chỉ đạo cơ quan chức năng xử lý sai phạm theo quy định của pháp luật; sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện cơ chế chính sách quản lý tài chính, quản lý đầu tư xây dựng.Thứ hai: Đổi mới hoạt động kiểm toán ngân sách địa phương. Đổi mới tổ chức kiểm toán, nhất là tổ chức đoàn kiểm toán, tổ kiểm toán; nâng cao chất lượng công tác khảo sát lập kế hoạch kiểm toán và phân tích, tổng hợp kết quả kiểm toán. Tiêu chuẩn hóa, chuyên môn và chuyên nghiệp hóa để nâng cao chất lượng công tác kiểm toán, trong đó có kiểm toán ngân sách cấp xã. Đa dạng hóa các loại hình kiểm toán theo quy định của Luật KTNN, trọng tâm là kiểm toán báo cáo tài chính và kiểm toán tuân thủ, từng bước thực hiện kiểm toán hoạt động để đánh giá hiệu quả quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước; nâng cao chất lượng kiểm toán tuân thủ, phát hiện kịp thời, chỉ rõ các sai phạm, xác định rõ trách nhiệm tập thể và cá nhân, cương quyết kiến nghị xử lý mọi hành vi vi phạm pháp luật; triển khai từng bước kiểm toán hoạt động tiến tới tập trung nhiều hơn cho loại hình kiểm toán này khi nền kinh tế ngày càng phát triển để kiểm tra, đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong quản lý ngân sách, tiền và tài sản nhà nước.Thứ ba: Tăng quy mô mẫu chọn ngân sách cấp xã được kiểm khi kiểm toán ngân sách địa phương; nghiên cứu bố trí thời gian, nhân lực kiểm toán viên phù hợp khi kiểm toán ngân sách cấp xã. Trong đó quan tâm số Thứ tư: Xây dựng và hoàn thiện quy trình, chuẩn mực và các quy định về chuyên môn nghiệp vụ kiểm toán, đặc biệt là Quy trình kiểm toán ngân sách xã. Bổ sung, sửa đổi các quy trình, chuẩn mực, phương pháp kiểm toán, biểu mẫu, hồ sơ về kiểm toán tài chính, kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động; Tiếp tục đổi mới phương pháp thu thập bằng chứng kiểm toán, tăng cường kiểm tra đối chiếu, tham khảo ý kiến của các cơ quan quản lý nhằm đảm bảo tính khách quan, tính khả thi của các kết luận và kiến nghị về xử lý tài chính đối với các đơn vị được kiểm toán; Thứ năm: Tăng cường kiểm tra việc thực hiện kết luận và kiến nghị kiểm toán, chú trọng việc cập nhật và đánh giá thông tin đến thời điểm kiểm toán nhằm nâng cao tính thời sự và hiệu quả của kết luận kiến nghị kiểm toán. Đồng thời  quan tâm xử lý các mối quan hệ giữa các đoàn, các tổ kiểm toán ngân sách địa phương với các cấp chính quyền; thực hiện tốt quy chế phối hợp công tác giữa KTNN với Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân trong quá trình kiểm toán. Thứ sáu: Đổi mới công tác bồi dưỡng và đào tạo cán bộ kiểm toán viên; chú trọng công tác đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho công tác kiểm toán. Xây dựng và đổi mới chương trình, nội dung đào tạo theo từng chức danh gắn với tiêu chuẩn hoá cán bộ; gắn lý luận với thực tiễn, kết hợp trang bị kiến thức nghiệp vụ với việc nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức văn hoá nghề nghiệp, kiến thức pháp luật và kỹ năng thực hành nhằm đáp ứng được yêu cầu thực hiện nhiệm vụ. Đổi mới phương thức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; phát triển hình thức tổ chức đào tạo từ xa, tự đào tạo, đào tạo thông qua hình thức hội thảo, trao đổi kinh nghiệm; tăng cường bồi dưỡng nâng cao năng lực cho các kiểm toán viên, khuyến khích các kiểm toán viên tự học tập, nghiên cứu, cập nhật hệ thống các văn bản pháp luật liên quan đến việc quản lý, điều hành, sử dụng ngân sách nhà nước và các lĩnh vực khác có liên quan đến công tác chuyên môn, đặc biệt là kiểm toán ngân sách cấp xã. Cần bố trí các khóa đào tạo xen lẫn giữa các đợt kiểm toán; trong thời gian này các kiểm toán viên phải cập nhật kiến thức chuyên môn nghiệp vụ một cách nghiêm túc và có sự kiểm tra, giám sát.  Thứ bảy: Tăng cường năng lực và cơ sở vật chất phục vụ hoạt động kiểm toán của KTNN khu vực. Bên cạnh việc tăng cường năng lực về con người còn phải tăng cường thêm điều kiện cơ sở vật chất, điều kiện làm việc phục vụ công tác kiểm toán./. Theo Tạp chí Kiểm toán số 7/2011