Luật Thuế GTGT có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, với một số điều khoản đặc thù có hiệu lực từ ngày 01/01/2026
Sự cần thiết của việc ban hành luật mới
Việc sửa đổi Luật Thuế GTGT xuất phát từ nhiều yêu cầu cấp thiết, phản ánh cả định hướng chiến lược và thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội. Trước hết, luật mới là một phần trong lộ trình thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030, Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 18/11/2016 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 23/2021/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội, và Quyết định số 508/QĐ-TTg ngày 23/4/2022 của Thủ tướng Chính phủ. Các văn bản này nhấn mạnh việc cơ cấu lại thu NSNN, mở rộng cơ sở thu, và khai thác các nguồn thu mới để ngăn chặn đà suy giảm tỷ lệ thu ngân sách so với tổng sản phẩm trong nước (GDP), trong khi không tăng thuế suất GTGT. Điều này đòi hỏi một khung pháp lý thuế GTGT minh bạch, bao quát, và phù hợp với thông lệ quốc tế, đồng thời đảm bảo huy động hợp lý các nguồn lực cho NSNN.
Thứ hai, việc sửa đổi luật nhằm thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đặc biệt liên quan đến phòng, chống tham nhũng, lợi ích nhóm, và lợi ích cục bộ. Các văn bản như Quy định số 69-QĐ/TW ngày 06/7/2022, Thông báo Kết luận số 30-TB/BCĐTW ngày 15/01/2023, Nghị quyết số 110/2023/QH15, Nghị quyết số 853/NQ-UBTVQH15, và Nghị quyết số 126/NQ-CP đã chỉ rõ yêu cầu khắc phục các sơ hở, bất cập trong chính sách pháp luật, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, và thuế. Luật Thuế GTGT 2024 được xây dựng để đáp ứng yêu cầu này, đảm bảo tính minh bạch, nghiêm minh, và ngăn chặn các hành vi vi phạm trong quản lý thuế.
Thứ ba, cải cách thủ tục hành chính và quản lý thuế là một động lực quan trọng. Luật hiện hành còn nhiều quy định phức tạp, gây khó khăn trong việc tuân thủ và quản lý, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh, và các hoạt động kinh doanh mới như thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng số. Việc đơn giản hóa thủ tục, áp dụng quản lý thuế điện tử, và tăng cường hiệu quả phòng, chống trốn thuế, thất thu, nợ thuế là yêu cầu cấp thiết để tạo môi trường thuận lợi cho người nộp thuế, đồng thời nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước.
Thứ tư, hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi hệ thống thuế GTGT phải phù hợp với xu hướng cải cách thuế toàn cầu. Nhiều quốc gia, cả phát triển và đang phát triển, đang chuyển hướng tăng thu từ thuế gián thu (như thuế GTGT và thuế tiêu thụ đặc biệt) để bù đắp nguồn thu giảm từ thuế nhập khẩu và thuế thu nhập. Việc thu hẹp đối tượng không chịu thuế GTGT, giảm nhóm hàng hóa, dịch vụ áp dụng thuế suất ưu đãi, và điều chỉnh thuế suất phổ thông là những xu hướng phổ biến mà Việt Nam cần học hỏi để nâng cao sức cạnh tranh của môi trường đầu tư.
Thứ năm, Luật Thuế GTGT hiện hành còn tồn tại nhiều bất cập, như danh mục đối tượng không chịu thuế và áp dụng thuế suất 5% còn quá rộng, chưa phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội hiện nay. Một số hàng hóa, dịch vụ không chủ yếu phục vụ tiêu dùng cuối cùng mà là đầu vào sản xuất, kinh doanh được liệt kê vào danh mục không chịu thuế, gây ra hiệu ứng chuyển thuế, làm giảm tính cạnh tranh của hàng hóa trong nước so với hàng nhập khẩu, đồng thời gây phức tạp cho quản lý thuế. Ngoài ra, sự ra đời và sửa đổi của nhiều luật liên quan, như Luật Hải quan 2014, Luật Thuế xuất nhập khẩu 2016, Luật Quản lý thuế 2019, Luật Đầu tư 2020, và Luật Đất đai 2024, đòi hỏi Luật Thuế GTGT phải được điều chỉnh để đảm bảo tính đồng bộ và thống nhất.
Thứ sáu, việc rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật theo Nghị quyết số 101/2023/QH15 và Báo cáo số 587/BC-CP ngày 20/12/2023 của Chính phủ đã chỉ ra nhiều bất cập cần khắc phục ngay, bao gồm các kiến nghị cụ thể về thuế GTGT, như đưa phân bón ra khỏi đối tượng không chịu thuế, quy định rõ thuế suất cho giao dịch qua Sở Giao dịch hàng hóa, và sửa đổi quy định về hoàn thuế GTGT để tránh lạm dụng chính sách. Những yêu cầu này khẳng định sự cần thiết của việc sửa đổi Luật Thuế GTGT để tạo ra một khung pháp lý minh bạch, khả thi, và phù hợp với thực tiễn.
Quan điểm xây dựng và định hướng cải cách
Luật Thuế GTGT 2024 được xây dựng dựa trên các mục tiêu và quan điểm chỉ đạo rõ ràng, nhằm đáp ứng yêu cầu cải cách hệ thống thuế và hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội. Về mục tiêu, luật hướng đến hoàn thiện chính sách thuế GTGT để bao quát toàn bộ nguồn thu, mở rộng cơ sở thu mà không tăng thuế suất, đảm bảo tính minh bạch, dễ hiểu, và dễ thực hiện. Điều này giúp nâng cao hiệu quả quản lý thuế, phòng, chống trốn thuế, thất thu, và nợ thuế, đồng thời đảm bảo ổn định nguồn thu NSNN. Bên cạnh đó, luật tập trung vào cải cách thủ tục hành chính, thúc đẩy quản lý thuế điện tử, bảo vệ quyền lợi người nộp thuế, và tạo môi trường thuận lợi cho việc tuân thủ pháp luật thuế.
Luật cũng nhằm khắc phục các vướng mắc của Luật Thuế GTGT hiện hành, tháo gỡ các bất cập, chồng chéo với các văn bản pháp luật khác, và đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất với các luật liên quan. Đồng thời, luật hướng đến phù hợp với xu hướng cải cách thuế quốc tế, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế và nâng cao sức cạnh tranh của môi trường đầu tư. Những quy định mới được xây dựng dựa trên việc kế thừa các nội dung tích cực của luật hiện hành, đồng thời bổ sung các quy định rõ ràng, minh bạch, có đánh giá tác động cụ thể để đảm bảo tính khả thi.
Về quan điểm chỉ đạo, việc xây dựng luật tuân thủ các chủ trương của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là các văn bản như Nghị quyết số 07-NQ/TW, Văn kiện Đại hội XIII, Nghị quyết số 23/2021/QH15, và Quyết định số 508/QĐ-TTg. Luật tập trung vào các vấn đề đã rõ, được thực tiễn kiểm nghiệm, đồng thời đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Các nội dung sửa đổi, bổ sung được xây dựng với mục tiêu phát huy những tác động tích cực của luật hiện hành, đồng thời khắc phục các hạn chế để hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.
Nội dung cốt lõi của Luật Thuế GTGT 2024
Luật Thuế GTGT 2024 gồm 4 chương, 18 điều, quy định toàn diện về đối tượng chịu thuế, đối tượng không chịu thuế, người nộp thuế, căn cứ và phương pháp tính thuế, khấu trừ và hoàn thuế GTGT. Luật có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, với một số điều khoản đặc thù có hiệu lực từ ngày 01/01/2026. Cấu trúc của luật được thiết kế khoa học, bao gồm: Chương I (Những quy định chung) với 5 điều, đặt nền tảng pháp lý; Chương II (Căn cứ và phương pháp tính thuế) với 7 điều, quy định về cách tính thuế; Chương III (Khấu trừ, hoàn thuế) với 4 điều, làm rõ các quy định về khấu trừ và hoàn thuế; và Chương IV (Điều khoản thi hành) với 2 điều, xác định thời điểm hiệu lực và các quy định chuyển tiếp.
Về phạm vi điều chỉnh, luật quy định rõ đối tượng chịu thuế, đối tượng không chịu thuế, người nộp thuế, và các quy trình liên quan đến tính thuế, khấu trừ, và hoàn thuế GTGT. Đối tượng áp dụng bao gồm người nộp thuế theo Điều 4, cơ quan quản lý thuế, và các tổ chức, cá nhân liên quan. Luật giữ nguyên một số nội dung cốt lõi của luật hiện hành, như phạm vi điều chỉnh, khái niệm thuế GTGT, đối tượng chịu thuế, căn cứ tính thuế, và phương pháp tính thuế, đồng thời sửa đổi, bổ sung 11 điều và thêm mới 2 điều để phù hợp với thực tiễn và yêu cầu hội nhập.
Luật quy định rõ các nguyên tắc quản lý thuế GTGT, nhấn mạnh tính minh bạch, công bằng, và đồng bộ với các quy định pháp luật khác. Các hành vi như sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp, làm sai lệch dữ liệu, hay lợi dụng chính sách để trốn thuế, chiếm đoạt tiền thuế đều bị nghiêm cấm. Những quy định này nhằm đảm bảo tính nghiêm minh, tăng cường giám sát, và phòng, chống các hành vi vi phạm trong quản lý thuế.
Luật Thuế GTGT 2024 mang lại nhiều tác động tích cực, như mở rộng cơ sở thu, tăng cường minh bạch, và giảm chi phí tuân thủ cho người nộp thuế
Những điểm mới nổi bật và tác động thực tiễn
Luật Thuế GTGT 2024 mang đến nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng, tập trung vào việc mở rộng cơ sở thu, đơn giản hóa thủ tục, và đảm bảo tính minh bạch, đồng bộ với các quy định pháp luật khác. Dưới đây là những điểm mới nổi bật:
Về người nộp thuế
Để phù hợp với Luật Quản lý thuế 2019 và các sửa đổi mới, luật bổ sung quy định về người nộp thuế trong lĩnh vực thương mại điện tử và kinh doanh trên nền tảng số. Cụ thể, nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam, tổ chức quản lý nền tảng số nước ngoài, và tổ chức kinh doanh tại Việt Nam mua dịch vụ từ nhà cung cấp nước ngoài qua kênh thương mại điện tử được quy định rõ trách nhiệm khấu trừ, nộp thay thuế GTGT. Ngoài ra, các nhà quản lý sàn giao dịch thương mại điện tử có chức năng thanh toán cũng phải thực hiện khấu trừ, kê khai thuế thay cho hộ, cá nhân kinh doanh trên nền tảng số, đảm bảo quản lý hiệu quả các hoạt động kinh doanh mới.
Về đối tượng không chịu thuế GTGT
Luật thu hẹp danh mục đối tượng không chịu thuế từ 26 nhóm xuống một số lượng hợp lý hơn, nhằm mở rộng cơ sở thu và giảm hiệu ứng chuyển thuế. Một số thay đổi bao gồm: bỏ quy định về khấu trừ thuế GTGT đầu vào đối với sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản sơ chế bán giữa các doanh nghiệp, hợp tác xã; sửa đổi tên gọi và phạm vi các nhóm hàng hóa, dịch vụ để đồng bộ với pháp luật chuyên ngành, như “sản phẩm cây trồng, rừng trồng” thay cho “sản phẩm trồng trọt”; chuyển các mặt hàng như phân bón, tàu khai thác thủy sản, máy móc nông nghiệp sang chịu thuế suất 5% thay vì không chịu thuế; bổ sung các nhóm hàng hóa mới như phí vay vốn quốc tế, hàng hóa nhập khẩu tài trợ thiên tai, di vật, cổ vật quốc gia.
Về giá tính thuế và thời điểm xác định thuế
Luật sửa đổi quy định về giá tính thuế để phù hợp với pháp luật chuyên ngành, như tính thuế đối với hàng hóa nhập khẩu dựa trên trị giá tính thuế nhập khẩu cộng các khoản thuế bổ sung. Quy định về giá tính thuế đối với hàng hóa khuyến mại, dịch vụ ca-si-nô, và kinh doanh bất động sản cũng được bổ sung để đảm bảo rõ ràng. Về thời điểm xác định thuế, luật làm rõ các trường hợp đặc thù như hàng hóa xuất nhập khẩu, dịch vụ viễn thông, cung cấp điện, nước, và kinh doanh bất động sản, giao Chính phủ quy định chi tiết.
Về thuế suất
Luật làm rõ các đối tượng áp dụng thuế suất 0%, như hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu tiêu dùng ngoài Việt Nam hoặc trong khu phi thuế quan, hoạt động xây dựng ở nước ngoài, và sản phẩm nội dung thông tin số xuất khẩu. Một số mặt hàng như thuốc lá, rượu, bia nhập khẩu sau đó xuất khẩu không được áp dụng thuế suất 0%. Đối với thuế suất 5%, luật chuyển một số mặt hàng như phân bón, máy móc nông nghiệp sang áp dụng mức này, đồng thời thu hẹp danh mục để tiến tới thống nhất một mức thuế suất. Thuế suất 10% được áp dụng cho các dịch vụ của nhà cung cấp nước ngoài qua nền tảng số, đảm bảo bao quát các hoạt động kinh doanh mới.
Về phương pháp tính thuế và khấu trừ, hoàn thuế
Luật bổ sung quy định về phương pháp tính thuế, như yêu cầu nộp thuế theo phương pháp khoán đối với hộ, cá nhân kinh doanh không thực hiện đầy đủ chế độ kế toán. Các hành vi bị nghiêm cấm trong khấu trừ, hoàn thuế được quy định rõ để tránh gian lận, như sử dụng hóa đơn không hợp pháp, làm sai lệch dữ liệu, hay thông đồng để chiếm đoạt tiền thuế. Về khấu trừ thuế GTGT đầu vào, luật bổ sung các trường hợp đặc thù như hàng hóa hình thành tài sản cố định phục vụ người lao động, góp vốn bằng tài sản, và quy định rõ điều kiện khấu trừ. Về hoàn thuế, luật làm rõ các trường hợp được hoàn thuế, như dự án đầu tư, hàng hóa xuất khẩu, đồng thời bỏ quy định hoàn thuế cho các trường hợp chuyển đổi doanh nghiệp để tránh lạm dụng.
Tác động thực tiễn
Luật Thuế GTGT 2024 mang lại nhiều tác động tích cực, như mở rộng cơ sở thu, tăng cường minh bạch, và giảm chi phí tuân thủ cho người nộp thuế. Việc đơn giản hóa thủ tục, áp dụng quản lý thuế điện tử, và bao quát các hoạt động kinh doanh mới như thương mại điện tử giúp nâng cao hiệu quả quản lý, phòng, chống thất thu. Đồng thời, luật đảm bảo tính đồng bộ với các văn bản pháp luật khác, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp và hộ kinh doanh. Những đổi mới này không chỉ góp phần ổn định nguồn thu NSNN mà còn hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao sức cạnh tranh quốc gia, và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế trong giai đoạn 2021-2030.
Luật Thuế GTGT 2024 là một bước tiến quan trọng trong cải cách hệ thống thuế của Việt Nam. Với các sửa đổi, bổ sung mang tính đột phá, từ mở rộng cơ sở thu, đơn giản hóa thủ tục, đến đảm bảo tính minh bạch và đồng bộ, luật tạo hành lang pháp lý thuận lợi để huy động nguồn lực cho NSNN, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp và người dân tuân thủ pháp luật thuế. Việc triển khai hiệu quả luật này sẽ là chìa khóa để Việt Nam đạt được các mục tiêu chiến lược giai đoạn 2021-2030, góp phần xây dựng một nền kinh tế hiện đại, hội nhập, và bền vững./.
Huyền Ngọc