(sav.gov.vn) - Xác định đầu tư xây dựng là một trong những lĩnh vực tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro, Kiểm toán nhà nước (KTNN) đã chú trọng kiểm toán lĩnh vực này và đạt được nhiều kết quả nổi bật, góp phần phòng ngừa tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Tuy nhiên, trong bối cảnh thực tiễn có nhiều thay đổi, nhiều quy định pháp luật chậm được sửa đổi hoặc sửa đổi thiếu đồng bộ đang tạo ra những thách thức cho hoạt động kiểm toán lĩnh vực này.
Nhận diện rào cản đối với hoạt động kiểm toán
Đầu tư xây dựng là lĩnh vực quan trọng, giữ vai trò trọng yếu trong việc xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Hằng năm, ngân sách nhà nước (NSNN) dành một tỷ lệ lớn (khoảng từ 20-30% tổng chi ngân sách) chi cho đầu tư xây dựng cơ bản. Nhận thức rõ vai trò quan trọng đó, những năm qua, KTNN đã tập trung kiểm toán để chỉ rõ bất cập, hạn chế trong quản lý đầu tư xây dựng công trình đối với từng giai đoạn của quá trình đầu tư; làm rõ những sai phạm, khuyết điểm và trách nhiệm của các cơ quan có liên quan; đồng thời đi sâu phân tích, đánh giá tính kinh tế và hiệu quả đầu tư của các dự án. Từ đó kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ nhiều giải pháp hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm bịt lỗ hổng trong quản lý dự án đầu tư.
KTNN có đủ năng lực, kinh nghiệm nhưng do thiếu quy định pháp lý, chỉ được kiểm toán sau khi dự án phê duyệt, làm giảm hiệu quả phòng ngừa. Do đó, cần sửa Luật NSNN và các quy định có liên quan để bổ sung quy định kiểm toán dự toán với các dự án quan trọng quốc gia, từ đó KTNN có thể tham gia kiểm toán từ sớm, góp phần phòng ngừa lãng phí, thất thoát trong lĩnh vực đầu tư xây dựng.
TS. Nguyễn Quán Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chê, KTNN
Trong đó phải kể đến các kết quả, phát hiện kiểm toán nổi bật qua kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án thành phần 3 - Các công trình thiết yếu trong Cảng hàng không thuộc Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1; Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng giai đoạn 1; Các dự án thành phần thuộc Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 gồm: đoạn Bãi Vọt - Hàm Nghi, Hàm Nghi - Vũng Áng và Vạn Ninh - Cam Lộ…
Theo Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chê (KTNN) Nguyễn Quán Hải, kết quả kiểm toán đã khẳng định năng lực chuyên môn của kiểm toán viên và khả năng thực hiện tốt các cuộc kiểm toán dự án đầu tư của KTNN. Tuy nhiên, hoạt động kiểm toán đang gặp một số rào cản về mặt pháp lý, ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm toán đối với lĩnh vực này. Đơn cử, Luật NSNN chưa quy định cụ thể về kiểm toán dự toán các dự án, công trình quan trọng quốc gia, dẫn đến thiếu cơ sở pháp lý để KTNN giám sát ngay từ khâu lập dự toán. Trong khi đây là các dự án quy mô lớn, sử dụng ngân sách lớn, việc không được thẩm định độc lập từ đầu dễ gây lãng phí, thất thoát.
Từ góc độ nghiên cứu, các chuyên gia trong lĩnh vực kiểm toán cũng đề nghị cần sửa đổi, bổ sung quy định của Luật Đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) theo hướng quy định nguồn vốn NSNN hỗ trợ dự án PPP chỉ được sử dụng vào hạng mục riêng biệt hoặc quy định cụ thể việc thực hiện kiểm toán đối với trường hợp nguồn vốn NSNN hòa chung vào nguồn vốn của dự án. Bởi, thực tiễn kiểm toán dự án PPP gặp khó do không phân định rõ phần vốn NSNN trong tổng mức đầu tư, gây khó xác định phạm vi và trách nhiệm kiểm toán. Do đó, cần sửa đổi Luật PPP và hợp đồng mẫu để quy định tách biệt vốn NSNN, đồng thời KTNN cần ban hành hướng dẫn chi tiết nhằm đảm bảo quyền kiểm toán đầy đủ, không bỏ sót phần tài chính công.
Vững cơ sở pháp lý, đủ bằng chứng kiểm toán
Cùng với việc hoàn thiện quy định pháp luật về đầu tư, dự án, các đơn vị chức năng thuộc KTNN cũng cho rằng, chất lượng, hiệu quả kiểm toán còn phụ thuộc rất lớn vào việc cập nhật các văn bản quy định về hoạt động kiểm toán, cũng như hướng dẫn tổ chức kiểm toán lĩnh vực đầu tư xây dựng, nhất là đối với các vấn đề phức tạp, dễ sai sót.
KTNN đã kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ nhiều giải pháp hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm bịt lỗ hổng trong quản lý dự án đầu tư. Ảnh: TL
Theo lãnh đạo KTNN chuyên ngành IV, một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu khi kiểm toán dự án đầu tư, đó là xác định bằng chứng kiểm toán, cũng như giá trị pháp lý của các công cụ hỗ trợ hoạt động kiểm toán. Đây chính là vấn đề mà nhiều đơn vị kiểm toán đang gặp vướng mắc trong bối cảnh KTNN ngày càng ứng dụng rộng rãi công nghệ mới vào hoạt động kiểm toán, nhất là khi kiểm toán các dự án có quy mô lớn và sử dụng công nghệ thi công hiện đại. Đơn cử, một số đoàn kiểm toán đã áp dụng công nghệ viễn thám, Google Earth, thuê tư vấn kiểm định chất lượng công trình và có nhiều phát hiện đáng chú ý. Tuy nhiên, hiện chưa có quy định cụ thể về giá trị pháp lý, điều kiện sử dụng các bằng chứng này. Từ đó, các ý kiến đều mong muốn KTNN sớm ban hành quy định chính thức và bổ sung vào chuẩn mực KTNN để đảm bảo tính pháp lý và hiệu lực thống nhất của các bằng chứng kiểm toán.
Trên cơ sở những bất cập được nhận diện, cũng như yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện các quy định của Ngành đối với hoạt động kiểm toán trong tình hình mới, Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán đã đề xuất xây dựng hệ thống mẫu biểu kiểm toán, trong đó có lĩnh vực đầu tư xây dựng. Theo đó, trên cơ sở định hướng chỉ đạo của lãnh đạo KTNN và tổng hợp ý kiến từ các đơn vị kiểm toán, Vụ sẽ rà soát, sửa đổi, bổ sung các mẫu biểu bảo đảm phù hợp với chế độ tài chính, kế toán mới ban hành cho từng lĩnh vực; phù hợp với thực tiễn và chủ trương sắp xếp tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị và sự thay đổi của nhiều cơ chế, chính sách. Mục tiêu chung là nhằm thống nhất trong quy định, tổ chức thực hiện kiểm toán, tạo thuận lợi cho kiểm toán viên, từ đó mang lại chất lượng, hiệu quả kiểm toán của KTNN./.
Theo Báo Kiểm toán