(kiemtoannn.gov.vn) - Chiều 20/9/2017, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 14, Ủy ban thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Dự thảo Luật phòng, chống tham nhũng (sửa đổi). Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu điều hành phiên họp.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu điều hành phiên họp

Dự họp có đồng chí Nguyễn Thị Kim Ngân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội  nước CHXHCN Việt Nam; các đồng chí Phó Chủ tịch Quốc hội; Chủ nhiệm các ban của Quốc hội; đại diện lãnh đạo các Bộ Tư Pháp, Bộ Công an, Bộ Nội vụ, Bộ Quốc phòng, Ủy ban Kiểm tra TW. Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Cao Tấn Khổng, đại diện lãnh đạo Vụ Tổng hợp-Kiểm toán nhà nước dự phiên họp.

Xây dựng chế độ liêm chính trong công tác phòng chống tham nhũng

Thay mặt Chính phủ  trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, sau 10 năm thi hành Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2005, công tác phòng, chống tham nhũng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, quan trọng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; giúp cải thiện môi trường kinh doanh và đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Luật phòng, chống tham nhũng đã từng bước giúp tạo ra môi trường thể chế ngày càng công khai, minh bạch; bộ máy cơ quan phòng, chống tham nhũng bước đầu được củng cố, kiện toàn.

Tuy nhiên, tình hình tham nhũng vẫn diễn biến phức tạp, công tác phát hiện, xử lý tham nhũng chưa đáp ứng yêu cầu, số vụ việc, vụ án tham nhũng được phát hiện còn ít, một số vụ việc xử lý còn kéo dài, chưa nghiêm, thu hồi tài sản tham nhũng đạt kết quả thấp, gây tâm lý bức xúc và hoài nghi trong xã hội về quyết tâm phòng, chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước ta.

Tờ trình cũng nêu rõ, việc xây dựng Luật PCTN (sửa đổi) nhằm tiếp tục thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng về phòng, chống tham nhũng; đồng thời để đồng bộ với quy định mới trong các đạo luật quan trọng khác được Quốc hội thông qua và nhằm nâng cao mức độ tuân thủ Công ước Liên hợp quốc về Chống tham nhũng. Do đó, việc sửa đổi bổ sung dự thảo luật phục vụ cho công tác phòng, chống tham nhũng là rất cần thiết.

Dự thảo Luật phòng, chống tham nhũng được bố cục gồm 11 Chương  (tăng 3 chương so với Luật hiện hành) với 131 điều (so với Luật hiện hành, dự thảo Luật sửa đổi giữ nguyên 07 điều, sửa đổi 73 điều và thêm mới 51 điều), quy định về phòng ngừa, phát hiện, xử lý tham nhũng và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân trong phòng, chống tham nhũng. Dự thảo luật sửa đổi lần này đã mở rộng phạm vi điều chỉnh sang khu vực ngoài nhà nước.

Ở lần sửa đổi này, Chính phủ nêu quan điểm tiếp tục xác định nhiệm vụ chính của Luật Phòng chống tham nhũng là tạo ra một cơ chế phòng ngừa tham nhũng toàn diện và sâu rộng, qua đó góp phần xây dựng một cơ chế quản lý nhà nước, quản lý xã hội công khai, minh bạch, “không thể tham nhũng”; tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc ngăn chặn, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi tham nhũng.

Trên cơ sở đó, Luật đưa ra các chế tài về chính trị, hành chính, kinh tế, cùng với các chế tài về hình sự đã được quy định trong pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự để tạo ra khung pháp lý tổng thể ngăn chặn, răn đe và trừng phạt tham nhũng.

Đồng thời, mở rộng từng bước, có chọn lọc về phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng chống tham nhũng để phòng ngừa, phát hiện, xử lý các hành vi tham nhũng ngoài khu vực nhà nước nhằm chống sự thông đồng tham nhũng giữa khu vực công và khu vực tư, kiến tạo môi trường đầu tư lành mạnh, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư, người gửi tiền và các hoạt động an sinh xã hội, từ thiện....

Một trong những điểm mới của dự thảo Luật sửa đổi là xây dựng chế độ liêm chính. Quy định này được xây dựng trên cơ sở tập hợp và hệ thống hóa một số nhóm quy định của luật hiện hành bao gồm: quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức; những việc cán bộ, công chức, viên chức không được làm; các quy định về tặng quà và nhận quà tặng, quy tắc đạo đức nghề nghiệp, quy tắc đạo đức kinh doanh.

Liên quan đến kiểm soát xung đột lợi ích, tờ trình dự án Luật nêu rõ, xuất phát từ tầm quan trọng của việc này trong phòng ngừa tham nhũng (loại bỏ điều kiện, hoàn cảnh có thể xảy ra hành vi tham nhũng), dự thảo Luật đã quy định thành một chế định riêng bao gồm các điều về khái niệm; trách nhiệm thông tin, báo cáo về xung đột lợi ích; trách nhiệm xử lý thông tin, báo cáo; thẩm quyền quy định và thực hiện việc kiểm soát xung đột lợi ích.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long trình bày tờ trình về dự án Luật Phòng, chống tham nhũng sửa đổi
 

Mở rộng phạm vi điều chỉnh Luật

Tại Chương VII và Chương VIII, dự thảo Luật quy định việc áp dụng Luật Phòng, chống tham nhũng đối với tổ chức xã hội, doanh nghiệp, tổ chức kinh tế trong đó quy định áp dụng bắt buộc một số chế định của Luật đối với một số loại hình tổ chức xã hội, doanh nghiệp. Quy định này thể hiện tinh thần từng bước mở rộng phạm vi điều chỉnh Luật đối với khu vực ngoài nhà nước.

Về mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự án Luật, Thường trực Ủy ban Tư pháp cho rằng, trong Tờ trình và dự thảo Luật vẫn chưa có khái niệm giải thích rõ thế nào là tham nhũng khu vực ngoài nhà nước, do đó nhiều quy định của dự thảo Luật về vấn đề này còn thiếu rõ ràng. Mặc dù dự thảo Luật đã mở rộng phạm vi điều chỉnh sang khu vực ngoài nhà nước, nhưng khái niệm về hành vi tham nhũng trong dự thảo Luật vẫn chỉ giới hạn tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn trong khu vực công. Mặt khác, việc quy định bắt buộc áp dụng các biện pháp phòng ngừa trong khu vực tư và kèm theo đó là việc thanh tra, kiểm tra của các cơ quan nhà nước cũng sẽ gây khó khăn cho các tổ chức, doanh nghiệp ngoài nhà nước.

Liên quan đến đề nghị này, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho rằng không nên mở rộng đối tượng sang khu vực ngoài nhà nước vội, mà cần tập trung để làm cho tốt việc phòng, chống tham nhũng đối với khu vực công, đối tượng sử dụng ngân sách, tài sản nhà nước.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng đề nghị các cơ quan cần có sự nghiên cứu kỹ lưỡng, đánh giá tác động về tính hiệu quả, tính khả thi của Luật, đồng thời không gây khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế và doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, ở lần sửa đổi này, Chính phủ cho biết đối tượng kê khai tài sản, thu nhập có sự điều chỉnh lớn theo tinh thần nghị quyết Trung ương 3 đối với tất cả công chức khi được bổ nhiệm vào ngạch; viên chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý.

Cán bộ, công chức khi được bầu, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, cử giữ chức vụ trong cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp và các tổ chức khác được giao biên chế và sử dụng tài chính công, tài sản công cũng nằm trong quy định này.

Tuy nhiên, trong thẩm tra dự án luật, Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội đánh giá, dự thảo Luật còn chưa có quy định về xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực, không được giải trình một cách hợp lý. Chưa có quy định nhằm kết nối dữ liệu trong các bản kê khai tài sản, thu nhập với dữ liệu về thuế thu nhập cá nhân, đăng ký nhà đất, các giao dịch khác về tài sản của người có nghĩa vụ kê khai… là những nội dung rất quan trọng để bảo đảm tính hiệu quả của các quy định về minh bạch và kiểm soát tài sản, thu nhập.

 Ngoài ra, những sửa đổi trong các quy định về minh bạch, kiểm soát tài sản, thu nhập mới chỉ tập trung đến việc kê khai tài sản, thu nhập với các đối tượng là cán bộ, công chức, viên chức, trong khi hiện nay chưa có các giải pháp để kiểm soát tài sản, thu nhập của các đối tượng khác trong xã hội nên không đảm bảo được tính toàn diện và khó đạt được hiệu quả như mong muốn. 

Về đối tượng phải kê khai, cơ quan thẩm tra nêu rõ, qua giám sát cho thấy, việc kê khai tài sản, thu nhập thời gian qua còn hình thức, hiệu quả thấp, chưa kiểm soát được tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn.

Quan điểm của Uỷ ban Tư pháp là trong điều kiện đó thì trước mắt nên giữ nguyên hoặc thu hẹp diện đối tượng có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập, tập trung vào các đối tượng giữ vị trí quan trọng ở trung ương, địa phương và thuộc lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao để bảo đảm tập trung nguồn lực tiến hành kiểm soát có hiệu quả hơn, tránh hình thức như thời gian vừa qua.

Việc mở rộng đối tượng sẽ được nghiên cứu bổ sung khi đã làm tốt việc kiểm soát tài sản, thu nhập của nhóm đối tượng nêu trên và có đủ nguồn lực đáp ứng cho việc mở rộng đối tượng kiểm soát tài sản, thu nhập.

Về kiểm soát xung đột lợi ích, uỷ ban thẩm tra lo ngại một số quy định trong chưa đảm bảo tính cụ thể, chặt chẽ dễ dẫn đến áp dụng tùy tiện.

Về xử lý hành vi tham nhũng được phát hiện qua hoạt động kiểm tra, thanh tra, kiểm toán. Chính phủ trình Quốc hội cho biết đối tượng của các cơ quan kiểm tra của Đảng, Tranh tra nhà nước, Kiểm toán nhà nước tập trung trên nhiều lĩnh vực, dễ phát sinh tham nhũng, vì vậy việc tăng cường trách nhiệm của các cơ quan này là cần thiết. Theo đó, dự thảo Luật quy định: “Trường hợp phát hiện hành vi có dấu hiệu tham nhũng thì người ra quyết định kiểm tra, thanh tra từ cấp tỉnh trở lên, người ra quyết định kiểm toán phải chỉ đạo xác minh, làm rõ tính chất, mức độ của hành vi tham nhũng, ra kết luận và khi có dấu hiệu tội phạm thì chuyển ngay hồ sơ vụ việc sang cơ quan điều tra, đồng thời thông báo bằng văn bản cho Viện kiểm sát cùng cấp biết”. Vấn đề này, Ủy ban Tư pháp có 2 loại ý kiến: Đa số ý kiến đề nghị giữ nguyên như quy định của Luật hiện hành với lý do đa số các vụ việc tham nhũng đều có tính chất phức tạp, người có hành vi tham nhũng là người có chức vụ, quyền hạn, nên việc xác minh, điều tra đòi hỏi phải có chuyên môn nghiệp vụ và có những quyền hạn nhất định. Nếu thực hiện như theo quy định trong dự thảo có thể dẫn đến tính trạng xử lý kéo dài, gây khó khăn cho hoạt động điều tra. Ý kiến còn lại tán thành với quy định như dự thảo để gắn trách nhiệm của các cơ quan kiểm tra, thanh tra, kiểm toán đối với các kết luận, báo cáo của mình… Cho ý kiến về nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng quy định này chưa phù hợp với các Luật Tố tụng hình sự, Luật Kiểm toán nhà nước.

Phát biểu thảo luận về dự thảo Luật, nhiều ý kiến phát biểu đồng tình với ý kiến thẩm tra của Thường trực Ủy ban Tư pháp khi cho rằng dự án Luật phòng, chống tham nhũng (sửa đổi) là dự án Luật rất quan trọng, được nhân dân, báo chí, nhà đầu tư và quốc tế quan tâm.

Dự án Luật được Chính phủ trình sửa đổi, bổ sung toàn diện trong đó có nhiều vấn đề mới, phức tạp; một số vấn đề còn chưa được quy định cụ thể hoặc một số vấn đề mới cần đánh giá tác động, lấy ý kiến của đối tượng chịu sự tác động hoặc cần được tiếp tục xem xét, cân nhắc về tính khả thi, phù hợp với thực tiễn và tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Do đó, nếu trình dự án Luật để Quốc hội xem xét, thông qua theo quy trình 02 kỳ họp thì không đủ thời gian nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự án Luật đảm bảo chất lượng. Ủy ban Tư pháp đề nghị Ủy ban thường vụ Quốc hội báo cáo Quốc hội cho phép xem xét, thông qua dự án Luật tại 03 kỳ họp  theo trình tự, thủ tục quy định tại Điều 76 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ, Ủy ban thường vụ Quốc hội khẳng định Dự án Luật phòng, chống tội phạm là một dự án luật quan trọng, việc sửa đổi là cần thiết để khắc phục những hạn chế của luật hiện hành và xử lý những vấn đề mới phát sinh. Ủy ban thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ và các cơ quan tiếp tục nghiên cứu, rà soát kỹ lượng những vấn đề mới được đưa ra trong Dự thảo luật để đảm bảo tính thống nhất, tính đồng bộ, tính khả thi trong mối tương quan của hệ thống luật pháp hiện hành. Đồng thời, đề nghị cơ quan soạn thảo hoàn thiện tờ trình, hồ sơ Dự thảo luật để chuẩn bị trình ra xin ý kiến thảo luận của các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIV.