Thời gian qua, KTNN đã tiến hành nhiều cuộc kiểm toán về môi trường nói chung cũng như các loại hình công trình chỉnh trị vùng cửa sông ven biển nói riêng. Bên cạnh các kết quả đã đạt được, công tác kiểm toán cũng còn một số bất cập, cần các giải pháp hoàn thiện để nâng cao chất lượng kiểm toán trong thời gian tới.
Cần tăng cường năng lực KTMT về các dự án chính trị
Các cuộc kiểm toán loại hình công trình vùng cửa sông ven biển tiêu biểu của KTNN thời gian qua như: Dự án Chỉnh trị hạ lưu sông Tắc - sông Quán Trường, Dự án Thủy lợi lưu vực sông Hồng ADB3 - Giai đoạn 2, Dự án Hệ thống thủy lợi Tân Mỹ, Dự án Hệ thống thủy lợi Tà Pao, Dự án Giải quyết ngập do triều khu vực TP. HCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1), Dự án Quản lý và giảm nhẹ rủi ro hạn hán và lũ lụt tiểu vùng sông Mê Công mở rộng (ADB - GMS1) trên địa bàn tỉnh Tiền Giang và Đồng Tháp…
Phát hiện sai sót trong xây dựng, quản lý vốn đầu tư qua kiểm toán
Qua kiểm toán công trình chỉnh trị vùng cửa sông ven biển, KTNN phát hiện một số sai sót trong hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư như: Hồ sơ dự án đầu tư chưa thuyết minh khả năng thu xếp vốn, khả năng cấp vốn theo tiến độ; không phân tích và làm rõ việc kết nối giữa các hạng mục công trình thuộc dự án với hạ tầng kỹ thuật của khu vực; xác định chi phí dự phòng trong cơ cấu tổng mức đầu tư và tổng mức đầu tư điều chỉnh dự án chưa đúng hướng dẫn…
Cùng với đó, công tác khảo sát, thiết kế một số hạng mục chưa hợp lý nên phải điều chỉnh, bổ sung trong quá trình thực hiện để phù hợp với công năng sử dụng thực tế. Công tác lập, thẩm tra, thẩm định và phê duyệt dự toán một số hạng mục còn vận dụng chưa đúng một số định mức, đơn giá. Chủ đầu tư phê duyệt điều chỉnh thiết kế bản vẽ thi công một số hạng mục chưa phù hợp với thiết kế cơ sở; không lập, phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu đối với các gói thầu cần thực hiện trước khi có quyết định phê duyệt dự án theo quy định…
Tại hầu hết các gói thầu được kiểm toán, tiến độ thi công đều bị chậm so với hợp đồng ban đầu. Chủ đầu tư không tổ chức lập và phê duyệt chỉ dẫn kỹ thuật, không có quyết định cử người đủ điều kiện năng lực để giám sát công tác khảo sát. Một số nội dung đã được thay đổi, điều chỉnh thiết kế nhưng chưa được thể hiện trên bản vẽ hoàn công. Ngoài ra, hầu hết các dự án, công trình được kiểm toán đều có sai sót trong quá trình thi công, nghiệm thu thanh quyết toán dẫn đến phải giảm trừ giá trị.
Kết quả và kiến nghị kiểm toán đã giúp các đơn vị chấn chỉnh hoạt động xây dựng, việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư dự án trong thời gian qua. Bên cạnh kết quả đạt được, hoạt động kiểm toán loại hình công trình này thời gian qua cũng còn những hạn chế. Cụ thể, đoàn kiểm toán chỉ kiểm tra tuân thủ về sự đầy đủ của hồ sơ, tài liệu; tình hình chấp hành về trình tự, thủ tục và tính hợp lý, hợp pháp đối với hồ sơ, tài liệu của dự án. Nhiều nội dung quan trọng trong công tác thiết kế, dự toán, đấu thầu, quản lý thi công, nghiệm thu thanh toán chưa được đánh giá sâu. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế trên là do KTNN chưa có các hướng dẫn mang tính định hướng, chuyên sâu cho nội dung kiểm toán đối với từng loại hình công trình cụ thể như loại hình công trình chỉnh trị vùng cửa sông ven biển; chưa thường xuyên tổ chức các hội thảo chuyên đề, mời các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm thực tiễn về loại hình công trình này chia sẻ bài học, kinh nghiệm; năng lực, trình độ chuyên môn của đội ngũ kiểm toán viên còn hạn chế.
Tăng cường năng lực kiểm toán môi trường, lập kho dữ liệu về các dự án chỉnh trị
Thời gian tới, để khắc phục những hạn chế và tiếp tục triển khai tốt hoạt động kiểm toán môi trường (KTMT), KTNN cần phát triển lực lượng kiểm toán viên, tăng cường năng lực KTMT cho đội ngũ này. Đề xuất, xây dựng các văn bản pháp lý quy định rõ chức năng KTMT của KTNN; xây dựng và phát triển các hướng dẫn, phương pháp KTMT theo thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Chú trọng xây dựng quy trình và phương pháp cho KTMT. Đẩy mạnh triển khai các cuộc KTMT trên cả nước, trong các lĩnh vực, đồng thời tăng cường kiểm tra, kiểm soát và đánh giá chất lượng KTMT. Tăng cường hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm về KTMT.
Trong điều kiện biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng, để kiểm toán 100% các dự án chỉnh trị vùng cửa sông ven biển thuộc các Bộ, ban, ngành quản lý một cách thường xuyên và toàn diện, trước hết, KTNN cần tạo kho dữ liệu, thông tin tổng hợp về các dự án và lập danh mục các dự án chỉnh trị vùng cửa sông ven biển để theo dõi, quản lý. Danh mục các dự án mới và thông tin về các dự án đã có phải thường xuyên được cập nhật vào hệ thống kho dữ liệu chung để tiện theo dõi, khai thác sử dụng khi cần.
Danh mục và thông tin chính của các dự án giao cho các KTNN chuyên ngành, khu vực thu thập tại các Bộ và các tỉnh. Ngoài ra, danh mục các dự án và thông tin chi tiết từng dự án có thể giao cho các tổ kiểm toán thu thập từ các cơ quan được giao thực hiện dự án thông qua việc kiểm toán hằng năm tại các đơn vị này. Trên cơ sở kho dữ liệu sẵn có, hằng năm, KTNN cần rà soát danh mục các dự án để đưa vào kế hoạch kiểm toán năm khi thấy đủ điều kiện. Tuy nhiên, trước khi lựa chọn, cần rà soát cẩn trọng, kỹ lưỡng về dự án để tránh điều chỉnh về sau do thông tin thiếu chính xác hoặc trùng lặp với kế hoạch của các cơ quan thanh, kiểm tra khác.
Lại Xuân Nghị - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế
(Báo Kiểm toán số 38/2021)