Quốc hội thảo luận sửa đổi Luật Phòng, chống tham nhũng  Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái trình bày Tờ trình về dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi). Tổng Thanh tra Chính phủ cho biết, sau 10 năm thi hành Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2005, công tác phòng, chống tham nhũng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, quan trọng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; giúp cải thiện môi trường kinh doanh và đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.  Tuy nhiên, tình hình tham nhũng vẫn diễn biến phức tạp, công tác phát hiện, xử lý tham nhũng chưa đáp ứng yêu cầu, số vụ việc, vụ án tham nhũng được phát hiện còn ít, một số vụ việc xử lý còn kéo dài, chưa nghiêm, thu hồi tài sản tham nhũng đạt kết quả thấp, gây tâm lý bức xúc và hoài nghi trong xã hội về quyết tâm phòng, chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước ta.   Phân tích về những nguyên nhân của tình trạng này, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho rằng Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2005 còn nhiều bất cập như: Quy định về công khai, minh bạch còn chưa mang tính bao quát và thiếu các biện pháp bảo đảm thực hiện. Quy định về trách nhiệm giải trình chưa phù hợp, còn hẹp dẫn đến khó thực hiện trên thực tế. Luật chưa quy định một cách đầy đủ, toàn diện về các biện pháp kiểm soát xung đột lợi ích đối với cán bộ, công chức, viên chức trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ làm giảm hiệu quả phòng ngừa và phát hiện tham nhũng. Các quy định về xử lý trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị khi để xảy ra hành vi tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị mình còn chưa cụ thể, không khuyến khích được tính chủ động của người đứng đầu trong phòng ngừa, phát hiện hành vi tham nhũng. Các quy định về tố cáo và giải quyết tố cáo còn chưa đầy đủ, chưa phát huy được sự tham gia của người dân trong việc phát hiện hành vi tham nhũng. Ngoài ra, các quy định về cơ chế phát hiện tham nhũng thông qua hoạt động kiểm tra, kiểm toán nhà nước, thanh tra nhà nước và giám sát chưa phù hợp, chưa phát huy được vai trò, chức năng của mỗi cơ quan…  Tình hình đó đặt ra yêu cầu phải sửa đổi Luật phòng, chống tham nhũng 2005 để phù hợp với sự phát triển về kinh tế xã hội và đồng bộ với hệ thống pháp luật có liên quan.  Theo tờ trình của Chính phủ, Dự thảo Luật phòng, chống tham nhũng sửa đổi được bố cục gồm 11 Chương với 129 điều. Dự thảo tiếp tục kế thừa Luật hiện hành khi quy định: “Luật này quy định về phòng ngừa, phát hiện, xử lý người có hành vi tham nhũng và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân trong phòng, chống tham nhũng”.  Điểm mới của Dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tham nhũng là tại Chương VII (về vai trò và trách nhiệm của xã hội trong phòng, chống tham nhũng) và Chương VIII (về phòng, chống tham nhũng trong hoạt động kinh doanh) dự thảo Luật đã quy định theo hướng mở rộng việc áp dụng Luật phòng chống tham nhũng đối với các tổ chức xã hội và doanh nghiệp ngoài nhà nước.   Đồng thời, Dự thảo Luật cũng được chỉnh lý để làm rõ nguyên tắc sau: Căn cứ vào các luật có liên quan về tổ chức và hoạt động của mình (Luật Doanh nghiệp, Luật các tổ chức tín dụng và các đạo luật chuyên ngành khác), Nhà nước bắt buộc nhóm chủ thể này tự quy định và tự tổ chức thực hiện các biện pháp phòng chống tham nhũng cho phù hợp, các cơ quan quản lý nhà nước chỉ tiến hành thanh tra, kiểm tra việc áp dụng các quy định của Luật khi có căn cứ theo quy định của pháp luật.  Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp tán thành với các quan điểm chỉ đạo, định hướng xây dựng dự án Luật. Về cơ bản, các quy định của dự án Luật đã đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất với hệ thống pháp luật. Tuy nhiên, cũng có một số quy định cần được tiếp tục rà soát để tránh sự trùng lặp, chồng chéo.  Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cũng cho rằng, việc sửa đổi phải bảo đảm khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật qua tổng kết thi hành, đồng thời kế thừa các quy định phù hợp của Luật hiện hành mà thực tiễn thi hành không gặp khó khăn, vướng mắc và đang có tác động tích cực. Trên cơ sở đó, cần phân tích, đánh giá những hạn chế, yếu kém nào trong công tác phòng, chống tham nhũng là do bất cập trong các quy định của Luật; những hạn chế, yếu kém nào là do khâu tổ chức thực hiện Luật để từ đó có những sửa đổi, bổ sung cho phù hợp, tránh việc sửa đổi, bổ sung tràn lan, không cần thiết.  Về vấn đề mở rộng phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng chống tham nhũng đến các đối tượng ngoài nhà nước mà Chính phủ xin ý kiến Quốc hội, Ủy ban Tư pháp cho rằng, đa số ý kiến tán thành việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự án Luật và cho rằng, trên thực tế tình hình tham nhũng khu vực ngoài nhà nước đã và đang xuất hiện ảnh hưởng bất lợi đến các hoạt động cạnh tranh lành mạnh, môi trường đầu tư, kinh doanh, đồng thời cản trở hiệu quả phòng, chống tham nhũng trong khu vực Nhà nước. Việc mở rộng phạm viđiều chỉnh ra khu vực ngoài nhà nước như dự án Luật cũng phù hợp với quan điểm của Đảng tại Kết luận 10-KL/TW là “ "Từng bước mở rộng hoạt động phòng, chống tham nhũng".  Về vấn đề liên quan đến việc kê khai tài sản trong Dự thảo Luật, Chính phủ trình Quốc hội 2 phương án: Phương án 1 - mở rộng phạm vi người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập đối với tất cả công chức khi được bổ nhiệm vào ngạch (bao gồm cả công chức xã, phường, thị trấn). Phương án 2 - thu hẹp phạm vi người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập chỉ áp dụng với đối tượng có hệ số phụ cấp chức vụ từ 0,7 trở lên ở trung ương, từ 0,9 trở lên ở địa phương và một số đối tượng có hệ số phụ cấp chức vụ dưới 0,7 trong một số lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao.   Cho ý kiến về vấn đề này, Uỷ ban Tư pháp chưa đồng tình với phương án 1 vì theo quy định hiện hành thì đối tượng phải kê khai được áp dụng đối với cán bộ, công chức, viên chức có hệ số phụ cấp chức vụ từ 0,2 trở lên và việc kê khai được thực hiện hàng năm; tuy nhiên, qua giám sát cho thấy, việc kê khai tài sản, thu nhập thời gian qua còn hình thức, hiệu quả thấp, chưa kiểm soát được tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn. Nguyên nhân chính của tình trạng này là do số người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập quá lớn vượt quá khả năng của các cơ quan có trách nhiệm kiểm soát việc kê khai tài sản, thu nhập.   Trường hợp thu hẹp đối tượng kê khai như đề xuất tại phương án 2 của dự thảo Luật thì cần làm rõ lý do để phân biệt việc lựa chọn người có nghĩa vụ kê khai ở trung ương thì có hệ số phụ cấp chức vụ từ 0,7 trở lên nhưng ở địa phương lại quy định từ 0,9 trở lên.  Uỷ ban Tư pháp cho rằng, trước mắt nên giữ nguyên đối tượng kê khai tài sản, thu nhập hoặc thu hẹp ở mức độ hợp lý, tập trung vào các đối tượng giữ vị trí quan trọng ở Trung ương, địa phương, những khu vực nguy cơ tham nhũng cao để bảo đảm tập trung nguồn lực tiến hành kiểm soát có hiệu quả hơn, tránh hình thức như thời gian vừa qua.  Sau phiên họp tại hội trường, các đại biểu tiếp tục thảo luận tại tổ về dự án Luật này. Nhiều địa biểu thống nhất với phương án về việc áp dụng Luật Phòng, chống tham nhũng đối với tổ chức, doanh nghiệp trong khu vực ngoài nhà nước. Bên cạnh đó, các đại biểu kiến nghị các quy định trong Luật cần làm rõ về đối tượng kê khai tài sản, thu nhập; về cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập; về công khai bản kê khai tài sản, thu nhập; về xử lý hành vi tham nhũng được phát hiện qua hoạt động, thanh tra, kiểm toán./.  Ngọc Bích