Ngày 07 tháng 3 năm 2012, Tổng Kiểm toán Nhà nước đã ký Quyết định số 161/QĐ-KTNN ban hành Quy chế về sử dụng cộng tác viên kiểm toán.

Quy chế này bao gồm 03 chương và 15 điều, quy định cụ thể về việc KTNN sử dụng cộng tác viên kiểm toán thực hiện các công việc kiểm toán, tư vấn, giám định chuyên môn theo quy định của Luật Kiểm toán nhà nước; quy định phạm vi sử dụng, tiêu chuẩn, điều kiện của cộng tác viên kiểm toán; quy định về quyền, trách nhiệm của các bên liên quan đến sử dụng cộng tác viên kiểm toán. 

Theo Quy chế này, cộng tác viên kiểm toán là cá nhân hoặc tổ chức trong và ngoài nước, không thuộc biên chế hoặc hợp đồng lao động với KTNN, có đủ tiêu chuẩn, điều kiện được KTNN sử dụng trong một số công việc dưới hình thức hợp đồng dịch vụ thực hiện nhiệm vụ.

Đối với cộng tác viên kiểm toán là cá nhân cần đáp ứng các tiêu chuẩn và đảm bảo các điều kiện sau:

Về tiêu chuẩn: có phẩm chất đạo đức tốt, có ý thức trách nhiệm, trung thực, khách quan; Có trình độ, kỹ năng chuyên môn cao thuộc các chuyên ngành phù hợp với công việc mà KTNN yêu cầu; Có kinh nghiệm làm việc, nghiên cứu, quản lý tối thiểu 5 năm trong lĩnh vực chuyên môn liên quan đến yêu cầu của KTNN; Có chứng chỉ hành nghề liên quan đến yêu cầu, nội dung công việc mà KTNN yêu cầu theo quy định của pháp luật.

Về điều kiện: phải có đủ các tiêu chuẩn trên và các điều kiện như cộng tác viên kiểm toán không thuộc biên chế và hợp đồng lao động của KTNN; Cộng tác viên tham gia kiểm toán không thuộc các trường hợp theo Điều 31 của Luật Kiểm toán nhà nước và không tham gia làm việc, tư vấn cho đơn vị được kiểm toán hoặc các tình huống khác làm ảnh hưởng đến tính độc lập, khách quan trong thực hiện nhiệm vụ.

Đối với cộng tác viên kiểm toán là tổ chức phải đáp ứng các tiêu chuẩn và đảm bảo các điều kiện sau:

Về tiêu chuẩn: được thành lập theo qui định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, có đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật đối với các dịch vụ mà KTNN yêu cầu; Có đủ uy tín, năng lực chuyên môn thuộc các chuyên ngành phù hợp với công việc mà KTNN yêu cầu; Có kinh nghiệm hành nghề tối thiểu 03 năm trong lĩnh vực chuyên môn mà KTNN yêu cầu.

Về điều kiện: phải có đủ các tiêu chuẩn trên và các điều kiện như trong 03 năm trước liền kề không có sai phạm bị cơ quan Nhà nước hoặc hội nghề nghiệp xử lý liên quan đến chất lượng dịch vụ cung cấp; Hiện tại không và không thực hiện trong 02 năm trước liền kề với đơn vị được kiểm toán các dịch vụ mà KTNN yêu cầu; hoặc không thực hiện các dịch vụ trên trong thời kỳ được kiểm toán thuộc công việc mà KTNN yêu cầu.

Trong quá trình sử dụng, Tổng KTNN yêu cầu cộng tác viên kiểm toán thực hiện các nhiệm vụ sau:

Thứ nhất, tư vấn về chuyên môn, gồm: tư vấn trong công tác chuẩn bị kiểm toán; Tư vấn chuyên môn trong quá trình thực hiện kiểm toán, lập Báo cáo kiểm toán; Tư vấn chuyên môn trong việc xây dựng chuẩn mực, quy trình và phương pháp kiểm toán.

Thứ hai, tham gia công tác kiểm toán như nghiên cứu tài liệu, hồ sơ kỹ thuật, chuyên môn trợ giúp cho công tác kiểm toán; dịch tài liệu kỹ thuật, chuyên môn; thực hiện một số nội dung kiểm toán...

Thứ ba, giám định chuyên môn như kiểm định chất lượng công trình xây dựng, kiểm định chất lượng, giá cả và xuất xứ máy móc, thiết bị; giám định tài liệu chứng từ; định giá tài sản, doanh nghiệp…

Do đó cộng tác viên kiểm toán chịu trách nhiệm trước KTNN và pháp luật về tính chính xác, trung thực, hợp pháp của số liệu, tài liệu và kết luận, kiến nghị của mình đã cung cấp cho KTNN. KTNN quyết định việc sử dụng số liệu, tài liệu và kết luận, kiến nghị của cộng tác viên kiểm toán. Trong trường hợp, cộng tác viên kiểm toán trong nước không đáp ứng được yêu cầu chuyên môn, nghiệp vụ hoặc theo quy định của điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia thì KTNN sử dụng cộng tác viên kiểm toán là cá nhân hoặc tổ chức nước ngoài thực hiện kiểm toán.

Quy chế cũng nêu rõ, quyền hạn, nghĩa vụ của cộng tác viên kiểm toán, KTNN và đơn vị được kiểm toán khi có cộng tác viên kiểm toán làm việc tại đơn vị được quy định như sau:

Cộng tác viên kiểm toán có quyền được quyền độc lập về chuyên môn, nghiệp vụ khi thực hiện các dịch vụ đã được ghi trong hợp đồng dịch vụ thực hiện nhiệm vụ; Nhận phí dịch vụ từ KTNN; Đề nghị KTNN yêu cầu đơn vị được kiểm toán cung cấp đầy đủ, kịp thời thông tin, tài liệu cần thiết và giải trình các vấn đề liên quan đến nhiệm vụ được giao và các quyền khác theo quy định của pháp luật và hợp đồng.

Cộng tác viên kiểm toán phải thực hiện nghĩa vụ đúng theo nội dung hợp đồng; Chấp hành nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật về KTNN; Chịu trách nhiệm trước KTNN và trước pháp luật về kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao; khi có hành vi vi phạm pháp luật thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo hợp đồng và theo quy định của pháp luật.

Khi tham gia Đoàn kiểm toán, cộng tác viên kiểm toán phải hoàn thành nhiệm vụ theo sự phân công của Trưởng đoàn hoặc Tổ trưởng Tổ kiểm toán; tuân thủ chuẩn mực, quy trình và phương pháp chuyên môn, nghiệp vụ kiểm toán của KTNN. Trường hợp cộng tác viên là tổ chức thì phải bố trí cán bộ có trình độ chuyên môn phù hợp để đảm bảo chất lượng công việc; không bố trí cán bộ thực hiện kiểm toán trong các trường hợp theo quy định tại Điều 31 của Luật Kiểm toán nhà nước; cung cấp các thông tin về các cán bộ thực hiện công việc, hồ sơ về tổ chức mình theo yêu cầu của KTNN và thông báo kịp thời với KTNN khi phát hiện đơn vị được kiểm toán và các tổ chức, cá nhân có liên quan có dấu hiệu vi phạm pháp luật về kinh tế, tài chính, kế toán và vi phạm khoản 2, 3 Điều 12 của Luật Kiểm toán nhà nước; Chấp hành các yêu cầu của KTNN về việc báo cáo, kiểm tra, thanh tra; Chịu trách nhiệm bảo mật tài liệu, số liệu và các thông tin do đơn vị được kiểm toán hoặc KTNN cung cấp theo quy định của KTNN và quy định của pháp luật; Thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật và hợp đồng.

Bên cạnh đó, KTNN có quyền yêu cầu cộng tác viên kiểm toán thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ theo các cam kết trong hợp đồng và quy định của Quy chế này; Có quyền chấm dứt hợp đồng đối với cộng tác viên kiểm toán nếu cộng tác viên kiểm toán vi phạm cam kết theo hợp đồng đã ký; Yêu cầu bồi thường trong trường hợp cộng tác viên kiểm toán gây thiệt hại cho đơn vị được kiểm toán và cho KTNN; Khởi kiện cộng tác viên kiểm toán khi vi phạm hợp đồng theo quy định của pháp luật và các quyền khác theo quy định của pháp luật và hợp đồng.

KTNN phải thực hiện nghĩa vụ đó là phối hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho cộng tác viên trong quá trình thực hiện nhiệm vụ; Thanh toán đầy đủ, kịp thời phí dịch vụ theo thoả thuận trong hợp đồng; Các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật và hợp đồng.

Đối với đơn vị được kiểm toán khi có cộng tác viên kiểm toán làm việc tại đơn vị có quyền và nghĩa vụ theo quy định tại Điều 64 và Điều 65 của Luật Kiểm toán nhà nước.

Khi lựa chọn cộng tác viên kiểm toán phải căn cứ vào kế hoạch công tác năm, kế hoạch kiểm toán năm, kế hoạch xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, kế hoạch kiểm toán của đoàn kiểm toán đã được Lãnh đạo KTNN phê duyệt hoặc yêu cầu thực tế phát sinh trong quá trình kiểm toán, Tổng KTNN yêu cầu Vụ Tổng hợp phối hợp với các đơn vị các đề xuất sử dụng cộng tác viên kiểm toán của đơn vị trực thuộc KTNN; thẩm định tiêu chuẩn, điều kiện của cộng tác viên kiểm toán theo quy định và trình Tổng KTNN xem xét, quyết định./.