15/07/2025
Xem cỡ chữ
Đọc bài viết
In trang
Cải cách toàn diện hệ thống tài chính: Những điểm nhấn của Luật số 56/2024/QH15(sav.gov.vn) - Ngày 29/11/2024, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật số 56/2024/QH15, sửa đổi, bổ sung một số điều của 9 luật quan trọng: Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Quản lý thuế, Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Dự trữ quốc gia và Luật Xử lý vi phạm hành chính. Luật có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, ngoại trừ một số quy định tại các khoản 2, 3, 4 và 5 Điều 10, có thời điểm hiệu lực khác. Với 11 điều, Luật số 56/2024/QH15 là bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật tài chính, tháo gỡ vướng mắc, tăng cường minh bạch, đơn giản hóa thủ tục hành chính và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Luật không chỉ kế thừa các quy định tích cực của các luật hiện hành mà còn bổ sung nhiều nội dung mang tính đột phá, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và thúc đẩy môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi.
Sự cần thiết của việc ban hành luật mới
Việc ban hành Luật số 56/2024/QH15 xuất phát từ nhiều yêu cầu cấp thiết, phản ánh cả định hướng chiến lược của Đảng, Nhà nước và thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội. Trước hết, luật được xây dựng nhằm thực hiện Văn bản số 322/TB-VPCP ngày 15/7/2024 của Văn phòng Chính phủ, thông báo kết luận của Thường trực Chính phủ về Ban chỉ đạo rà soát, xử lý vướng mắc trong hệ thống văn bản pháp luật. Văn bản này nhấn mạnh yêu cầu tập trung xử lý các vấn đề cấp bách tại một số luật để tháo gỡ khó khăn, điểm nghẽn, thúc đẩy tăng trưởng, kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô. Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính đã tiến hành rà soát toàn diện các luật do mình quản lý, xác định 7 luật cần sửa đổi, bổ sung, bao gồm Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Quản lý thuế và Luật Dự trữ quốc gia. Trong quá trình rà soát, phát hiện thêm các nội dung liên quan đến Luật Thuế thu nhập cá nhân và Luật Xử lý vi phạm hành chính cần điều chỉnh đồng bộ để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.
Thứ hai, việc sửa đổi các luật này là một phần trong lộ trình thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030, Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 18/11/2016 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 23/2021/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội và Quyết định số 508/QĐ-TTg ngày 23/4/2022 của Thủ tướng Chính phủ. Các văn bản này nhấn mạnh việc hoàn thiện thể chế, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính, xóa bỏ cơ chế xin-cho, và khơi thông mọi nguồn lực cho phát triển. Luật số 56/2024/QH15 được xây dựng để đáp ứng các yêu cầu này, lấy đầu tư công và nguồn lực nhà nước làm động lực dẫn dắt, kích hoạt các nguồn lực hợp pháp khác, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cải thiện môi trường đầu tư và kinh doanh.
Thứ ba, sự ra đời và sửa đổi của nhiều văn bản pháp luật gần đây, như Luật Đất đai 2024, Luật Các tổ chức tín dụng 2024, Luật Tài nguyên nước 2023 và Luật Đầu tư công, đã tạo ra nhu cầu cấp thiết phải điều chỉnh các luật liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, tránh chồng chéo và mâu thuẫn. Các quy định trong các luật này có mối liên hệ chặt chẽ với lĩnh vực tài chính, ngân sách, đòi hỏi các sửa đổi trong Luật số 56/2024/QH15 phải bao quát và thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành. Chẳng hạn, việc sửa đổi Luật Quản lý thuế cần đồng bộ với Luật Thuế thu nhập cá nhân, trong khi sửa đổi Luật Kiểm toán độc lập cần phù hợp với Luật Xử lý vi phạm hành chính, để đảm bảo tính liên thông và hiệu quả trong quản lý.
Thứ tư, những bất cập trong các luật hiện hành đã bộc lộ rõ qua thực tiễn. Chẳng hạn, Luật Chứng khoán còn thiếu các quy định cụ thể về thao túng thị trường, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan đến hồ sơ báo cáo, hay cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán. Tương tự, Luật Kế toán có những quy định phức tạp về dịch tài liệu tiếng nước ngoài, gây tốn kém chi phí tuân thủ, trong khi Luật Ngân sách nhà nước chưa có cơ chế linh hoạt cho phép các địa phương sử dụng ngân sách hỗ trợ các dự án liên vùng. Những hạn chế này làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước, cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh và đầu tư. Luật số 56/2024/QH15 ra đời nhằm khắc phục các bất cập này, tạo hành lang pháp lý minh bạch, rõ ràng, và khả thi.
Thứ năm, yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế cũng là một động lực quan trọng. Trong bối cảnh Việt Nam ngày càng tham gia sâu rộng vào các hiệp định thương mại tự do và tổ chức quốc tế, các quy định về chứng khoán, kế toán, kiểm toán, quản lý thuế và tài sản công cần phù hợp với thông lệ quốc tế. Chẳng hạn, việc hoàn thiện cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán theo mô hình đối tác bù trừ trung tâm là cần thiết để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi. Tương tự, việc mở rộng cơ sở thu thuế đối với các hoạt động thương mại điện tử và kinh doanh trên nền tảng số giúp Việt Nam bắt kịp xu hướng quản lý thuế toàn cầu, đảm bảo công bằng và minh bạch trong môi trường kinh doanh số.
Thứ sáu, việc rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật theo Nghị quyết số 101/2023/QH15 và Báo cáo số 587/BC-CP ngày 20/12/2023 của Chính phủ đã chỉ ra nhiều bất cập cần khắc phục ngay. Các kiến nghị cụ thể, như nâng cao tính minh bạch trong quản lý chứng khoán, đơn giản hóa thủ tục kế toán, hay tăng cường hiệu quả quản lý tài sản công, đã được đưa vào Luật số 56/2024/QH15. Những sửa đổi này không chỉ giải quyết các vấn đề thực tiễn mà còn thể chế hóa các chủ trương của Đảng về phòng, chống tham nhũng, lợi ích nhóm, và lợi ích cục bộ, qua đó nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.
Quan điểm xây dựng và định hướng cải cách
Luật số 56/2024/QH15 được xây dựng dựa trên các mục tiêu và quan điểm chỉ đạo rõ ràng, nhằm đáp ứng yêu cầu cải cách hệ thống pháp luật tài chính và hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội. Về mục tiêu, luật hướng đến hoàn thiện thể chế pháp luật trong các lĩnh vực chứng khoán, kế toán, kiểm toán, ngân sách, tài sản công, thuế và dự trữ quốc gia, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, kịp thời, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới. Luật tập trung tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và kiểm soát lạm phát. Đồng thời, luật đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, xóa bỏ cơ chế xin-cho, và khai thác hiệu quả các nguồn lực cho phát triển.
Một mục tiêu quan trọng khác là đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Các sửa đổi, bổ sung trong Luật số 56/2024/QH15 được thiết kế để khắc phục các chồng chéo, mâu thuẫn với các luật liên quan, như Luật Đất đai, Luật Các tổ chức tín dụng, hay Luật Đầu tư công. Luật cũng kế thừa các quy định đã được thực tiễn chứng minh là tích cực, đồng thời đưa ra các quy định mới rõ ràng, minh bạch, có đánh giá tác động cụ thể để đảm bảo tính khả thi. Đặc biệt, luật hướng đến phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế và nâng cao sức cạnh tranh của môi trường đầu tư.
Về quan điểm chỉ đạo, việc xây dựng luật tuân thủ các chủ trương, đường lối của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 07-NQ/TW, Văn kiện Đại hội XIII, Nghị quyết số 23/2021/QH15, Quyết định số 508/QĐ-TTg, và các văn bản liên quan như Quy định số 69-QĐ/TW, Thông báo Kết luận số 30-TB/BCĐTW, Nghị quyết số 110/2023/QH15, và Nghị quyết số 126/NQ-CP. Luật tập trung vào các vấn đề đã rõ, được thực tiễn kiểm nghiệm, đồng thời đảm bảo tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành. Các nội dung sửa đổi, bổ sung được xây dựng với mục tiêu phát huy tác động tích cực, khắc phục các hạn chế, và hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn 2021-2030. Quan điểm xuyên suốt là đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, tăng cường phân cấp, phân quyền, và đảm bảo tính minh bạch, nghiêm minh trong quản lý.
Nội dung cốt lõi của Luật số 56/2024/QH15
Luật số 56/2024/QH15 gồm 11 điều, sửa đổi, bổ sung các quy định của 9 luật, với cấu trúc chặt chẽ, bao gồm: Điều 1 (Luật Chứng khoán, 20 khoản), Điều 2 (Luật Kế toán, 9 khoản), Điều 3 (Luật Kiểm toán độc lập, 7 khoản), Điều 4 (Luật Ngân sách nhà nước, 8 khoản), Điều 5 (Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, 22 khoản), Điều 6 (Luật Quản lý thuế, 13 khoản), Điều 7 (Luật Dự trữ quốc gia, 4 khoản), Điều 8 (Luật Thuế thu nhập cá nhân, 2 khoản), Điều 9 (Luật Xử lý vi phạm hành chính, 2 khoản), và các điều khoản về hiệu lực thi hành và chuyển tiếp (Điều 10, 11). Luật quy định toàn diện về các lĩnh vực tài chính, ngân sách, đảm bảo tính minh bạch, đồng bộ và khả thi trong triển khai.
Về phạm vi điều chỉnh, luật sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến hoạt động chứng khoán, kế toán, kiểm toán, quản lý ngân sách, tài sản công, thuế, dự trữ quốc gia và xử lý vi phạm hành chính. Đối tượng áp dụng bao gồm các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến các lĩnh vực này, như công ty đại chúng, doanh nghiệp kiểm toán, cơ quan quản lý thuế, và các đơn vị sử dụng tài sản công. Luật giữ nguyên một số nội dung cốt lõi của các luật hiện hành, như khái niệm thao túng thị trường chứng khoán, nguyên tắc quản lý ngân sách, hay phương pháp tính thuế, đồng thời bổ sung các quy định mới để khắc phục bất cập và đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Luật quy định rõ các nguyên tắc quản lý trong từng lĩnh vực, nhấn mạnh tính minh bạch, công bằng và đồng bộ với các quy định pháp luật khác. Các hành vi vi phạm, như thao túng thị trường chứng khoán, sử dụng hóa đơn không hợp pháp, hay lợi dụng chính sách để trốn thuế, đều bị nghiêm cấm, với các biện pháp xử lý nghiêm minh nhằm đảm bảo hiệu lực quản lý nhà nước. Những quy định này không chỉ tăng cường giám sát mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các tổ chức, cá nhân, đồng thời tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Những điểm mới nổi bật và tác động thực tiễn
Luật số 56/2024/QH15 mang đến nhiều sửa đổi, bổ sung mang tính đột phá, tập trung vào việc tháo gỡ vướng mắc, đơn giản hóa thủ tục, và đảm bảo tính minh bạch, đồng bộ. Dưới đây là những điểm mới nổi bật trong từng lĩnh vực:
Về Luật Chứng khoán
Luật bổ sung quy định về thao túng thị trường chứng khoán, làm rõ các hành vi như tạo cung cầu giả tạo, giao dịch luân chuyển quyền sở hữu để thao túng giá, hay tung tin sai lệch. Quy định này đồng bộ với Bộ luật Hình sự, tăng cường khả năng xử lý vi phạm. Luật cũng bổ sung trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan đến hồ sơ, tài liệu báo cáo, đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động phát hành, chào bán chứng khoán. Về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, luật mở rộng đối tượng bao gồm nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời quy định rõ điều kiện mua, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, có hiệu lực từ 1/1/2026, nhằm phát triển thị trường trái phiếu bền vững. Các quy định về chào bán chứng khoán ra công chúng và riêng lẻ được sửa đổi để tăng tính khả thi, như bỏ yêu cầu tỷ lệ chào bán thành công 70% đối với cổ đông hiện hữu, hay bổ sung trường hợp hủy bỏ đợt chào bán. Ngoài ra, luật hoàn thiện cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán theo mô hình đối tác bù trừ trung tâm, tạo cơ sở nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.
Về Luật Kế toán
Luật đơn giản hóa quy định về dịch tài liệu kế toán, chỉ yêu cầu dịch ra tiếng Việt khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu, thay vì bắt buộc như trước đây, giúp giảm chi phí tuân thủ. Quy định về kỳ kế toán được điều chỉnh để cho phép gộp kỳ nếu không quá 3 tháng liên tiếp, khắc phục bất cập trong lập báo cáo tài chính. Luật bổ sung phương thức xác nhận chứng từ điện tử ngoài chữ ký điện tử, như xác thực sinh trắc học, phù hợp với Luật Giao dịch điện tử 2023. Quyền và trách nhiệm của người làm kế toán được bổ sung, như quyền bảo lưu ý kiến chuyên môn và báo cáo vi phạm, nhằm bảo vệ người làm kế toán và tăng tính minh bạch. Ngoài ra, luật phân quyền cho Ngân hàng Nhà nước ban hành chế độ kế toán cho các tổ chức tín dụng, đảm bảo tính linh hoạt và phù hợp với thực tiễn.
Về Luật Kiểm toán độc lập
Luật tăng cường quản lý nhà nước bằng cách bổ sung quyền hạn của Bộ Tài chính trong việc đình chỉ hành nghề và thu hồi giấy chứng nhận kiểm toán. Các quy định về đối tượng không được hành nghề kiểm toán được làm rõ, bao gồm những người bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc bị kết án về tội liên quan đến tài chính, kế toán. Luật mở rộng đối tượng phải kiểm toán bắt buộc, bao gồm các doanh nghiệp quy mô lớn, nhằm tăng độ tin cậy của thông tin tài chính và giảm rủi ro cho thị trường. Quy định về luân chuyển kiểm toán viên cũng được điều chỉnh, yêu cầu thay đổi kiểm toán viên sau 5 năm liên tục thay vì 3 năm, giúp cân bằng giữa tính liên tục và khách quan trong kiểm toán.
Về Luật Ngân sách nhà nước
Luật bổ sung cơ chế cho phép địa phương sử dụng ngân sách để hỗ trợ các dự án liên vùng hoặc chi viện trợ, đáp ứng nhu cầu phát triển hạ tầng liên kết. Các nhiệm vụ chi ngân sách được làm rõ, bao gồm cả chi đầu tư công và chi thường xuyên, như mua sắm, sửa chữa tài sản, hay lập quy hoạch. Quy định về phân bổ ngân sách cũng được sửa đổi, cho phép Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp phân bổ các khoản chưa chi tiết, đồng thời giao Chính phủ và Ủy ban nhân dân thực hiện phân bổ kịp thời, hiệu quả.
Về Luật Quản lý, sử dụng tài sản công
Luật chuyển từ cơ chế phân cấp sang phân quyền, trao cho Hội đồng nhân dân cấp tỉnh thẩm quyền quyết định hoặc phân quyền quản lý tài sản công, tăng tính chủ động cho địa phương. Hình thức “chuyển giao về địa phương quản lý, xử lý” được bổ sung đối với tài sản công không còn nhu cầu sử dụng, giúp tối ưu hóa quản lý tài sản. Luật cũng làm rõ việc sử dụng đất quốc phòng, an ninh kết hợp sản xuất kinh tế, và đơn giản hóa quy trình xử lý tài sản xác lập quyền sở hữu toàn dân, như ngoại tệ. Các quy định về thẩm quyền phê duyệt đề án sử dụng tài sản công vào mục đích kinh doanh, cho thuê cũng được phân quyền rõ ràng, tạo thuận lợi cho các đơn vị.
Về Luật Quản lý thuế và Luật Thuế thu nhập cá nhân
Luật bổ sung nguyên tắc quản lý thuế, yêu cầu công chức thuế chịu trách nhiệm giải quyết hồ sơ dựa trên dữ liệu cung cấp, đảm bảo tính minh bạch. Trách nhiệm của người nộp thuế được làm rõ, bao gồm việc cung cấp tài liệu đầy đủ trong quá trình giải quyết hồ sơ. Luật mở rộng nghĩa vụ đăng ký, khai thuế, nộp thuế đối với nhà cung cấp nước ngoài trong thương mại điện tử, bất kể có cơ sở thường trú hay không. Từ 1/4/2025, các sàn thương mại điện tử phải khấu trừ, nộp thuế thay cho hộ, cá nhân kinh doanh, giúp giảm thất thu thuế. Quy định về hoàn thuế được điều chỉnh, bãi bỏ việc trả lãi chậm hoàn do lỗi cơ quan thuế, thay bằng cơ chế bồi thường theo pháp luật. Chi cục trưởng Chi cục Thuế được trao thẩm quyền quyết định hoàn thuế, tăng hiệu quả quản lý.
Về Luật Dự trữ quốc gia
Luật bổ sung mục tiêu sử dụng hàng dự trữ quốc gia cho hoạt động đối ngoại của Đảng và Nhà nước, với thẩm quyền quyết định thuộc về Thủ tướng Chính phủ. Quy định về mua bù hàng dự trữ từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương cũng được chuyển từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội sang Thủ tướng, tăng tính linh hoạt trong quản lý.
Về Luật Xử lý vi phạm hành chính
Luật điều chỉnh thời hiệu xử phạt và mức phạt tối đa trong lĩnh vực kiểm toán độc lập, đồng bộ với Luật Kiểm toán độc lập, đảm bảo tính nghiêm minh và khả thi trong xử lý vi phạm.
Tác động thực tiễn
Luật số 56/2024/QH15 mang lại nhiều tác động tích cực, từ tháo gỡ vướng mắc pháp lý, đơn giản hóa thủ tục, đến tăng cường minh bạch và hiệu quả quản lý nhà nước. Việc sửa đổi các quy định về chứng khoán giúp bảo vệ nhà đầu tư, nâng hạng thị trường, và phát triển thị trường trái phiếu bền vững. Các thay đổi trong kế toán và kiểm toán giảm chi phí tuân thủ, tăng độ tin cậy của thông tin tài chính, và bảo vệ quyền lợi người làm nghề. Quy định về ngân sách và tài sản công thúc đẩy phân quyền, tối ưu hóa nguồn lực, và hỗ trợ phát triển hạ tầng liên vùng. Trong lĩnh vực thuế, việc bao quát các hoạt động thương mại điện tử và kinh doanh số giúp giảm thất thu, đảm bảo công bằng và minh bạch. Các sửa đổi này không chỉ ổn định nguồn thu ngân sách mà còn tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh, và nhà đầu tư, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và hội nhập quốc tế trong giai đoạn 2021-2030.
Luật số 56/2024/QH15 là một bước tiến quan trọng trong cải cách hệ thống pháp luật tài chính của Việt Nam. Với các sửa đổi, bổ sung mang tính đột phá, luật tạo hành lang pháp lý thuận lợi để huy động nguồn lực, hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, đồng bộ và nghiêm minh. Việc triển khai hiệu quả luật này sẽ là chìa khóa để Việt Nam đạt được các mục tiêu chiến lược, xây dựng một nền kinh tế hiện đại, hội nhập và bền vững./.
Huyền Ngọc
(sav.gov.vn) - Ngày 29/11/2024, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật số 56/2024/QH15, sửa đổi, bổ sung một số điều của 9 luật quan trọng: Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Quản lý thuế, Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Dự trữ quốc gia và Luật Xử lý vi phạm hành chính.

Luật số 56/2024/QH15 mang đến nhiều sửa đổi, bổ sung mang tính đột phá, tập trung vào việc tháo gỡ vướng mắc, đơn giản hóa thủ tục, và đảm bảo tính minh bạch, đồng bộ
Luật có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, ngoại trừ một số quy định tại các khoản 2, 3, 4 và 5 Điều 10, có thời điểm hiệu lực khác. Với 11 điều, Luật số 56/2024/QH15 là bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật tài chính, tháo gỡ vướng mắc, tăng cường minh bạch, đơn giản hóa thủ tục hành chính và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Luật không chỉ kế thừa các quy định tích cực của các luật hiện hành mà còn bổ sung nhiều nội dung mang tính đột phá, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và thúc đẩy môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi.
Sự cần thiết của việc ban hành luật mới
Việc ban hành Luật số 56/2024/QH15 xuất phát từ nhiều yêu cầu cấp thiết, phản ánh cả định hướng chiến lược của Đảng, Nhà nước và thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội. Trước hết, luật được xây dựng nhằm thực hiện Văn bản số 322/TB-VPCP ngày 15/7/2024 của Văn phòng Chính phủ, thông báo kết luận của Thường trực Chính phủ về Ban chỉ đạo rà soát, xử lý vướng mắc trong hệ thống văn bản pháp luật. Văn bản này nhấn mạnh yêu cầu tập trung xử lý các vấn đề cấp bách tại một số luật để tháo gỡ khó khăn, điểm nghẽn, thúc đẩy tăng trưởng, kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô. Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính đã tiến hành rà soát toàn diện các luật do mình quản lý, xác định 7 luật cần sửa đổi, bổ sung, bao gồm Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Quản lý thuế và Luật Dự trữ quốc gia. Trong quá trình rà soát, phát hiện thêm các nội dung liên quan đến Luật Thuế thu nhập cá nhân và Luật Xử lý vi phạm hành chính cần điều chỉnh đồng bộ để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.
Thứ hai, việc sửa đổi các luật này là một phần trong lộ trình thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030, Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 18/11/2016 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 23/2021/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội và Quyết định số 508/QĐ-TTg ngày 23/4/2022 của Thủ tướng Chính phủ. Các văn bản này nhấn mạnh việc hoàn thiện thể chế, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính, xóa bỏ cơ chế xin-cho, và khơi thông mọi nguồn lực cho phát triển. Luật số 56/2024/QH15 được xây dựng để đáp ứng các yêu cầu này, lấy đầu tư công và nguồn lực nhà nước làm động lực dẫn dắt, kích hoạt các nguồn lực hợp pháp khác, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cải thiện môi trường đầu tư và kinh doanh.
Thứ ba, sự ra đời và sửa đổi của nhiều văn bản pháp luật gần đây, như Luật Đất đai 2024, Luật Các tổ chức tín dụng 2024, Luật Tài nguyên nước 2023 và Luật Đầu tư công, đã tạo ra nhu cầu cấp thiết phải điều chỉnh các luật liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, tránh chồng chéo và mâu thuẫn. Các quy định trong các luật này có mối liên hệ chặt chẽ với lĩnh vực tài chính, ngân sách, đòi hỏi các sửa đổi trong Luật số 56/2024/QH15 phải bao quát và thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành. Chẳng hạn, việc sửa đổi Luật Quản lý thuế cần đồng bộ với Luật Thuế thu nhập cá nhân, trong khi sửa đổi Luật Kiểm toán độc lập cần phù hợp với Luật Xử lý vi phạm hành chính, để đảm bảo tính liên thông và hiệu quả trong quản lý.
Thứ tư, những bất cập trong các luật hiện hành đã bộc lộ rõ qua thực tiễn. Chẳng hạn, Luật Chứng khoán còn thiếu các quy định cụ thể về thao túng thị trường, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan đến hồ sơ báo cáo, hay cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán. Tương tự, Luật Kế toán có những quy định phức tạp về dịch tài liệu tiếng nước ngoài, gây tốn kém chi phí tuân thủ, trong khi Luật Ngân sách nhà nước chưa có cơ chế linh hoạt cho phép các địa phương sử dụng ngân sách hỗ trợ các dự án liên vùng. Những hạn chế này làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước, cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh và đầu tư. Luật số 56/2024/QH15 ra đời nhằm khắc phục các bất cập này, tạo hành lang pháp lý minh bạch, rõ ràng, và khả thi.
Thứ năm, yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế cũng là một động lực quan trọng. Trong bối cảnh Việt Nam ngày càng tham gia sâu rộng vào các hiệp định thương mại tự do và tổ chức quốc tế, các quy định về chứng khoán, kế toán, kiểm toán, quản lý thuế và tài sản công cần phù hợp với thông lệ quốc tế. Chẳng hạn, việc hoàn thiện cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán theo mô hình đối tác bù trừ trung tâm là cần thiết để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi. Tương tự, việc mở rộng cơ sở thu thuế đối với các hoạt động thương mại điện tử và kinh doanh trên nền tảng số giúp Việt Nam bắt kịp xu hướng quản lý thuế toàn cầu, đảm bảo công bằng và minh bạch trong môi trường kinh doanh số.
Thứ sáu, việc rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật theo Nghị quyết số 101/2023/QH15 và Báo cáo số 587/BC-CP ngày 20/12/2023 của Chính phủ đã chỉ ra nhiều bất cập cần khắc phục ngay. Các kiến nghị cụ thể, như nâng cao tính minh bạch trong quản lý chứng khoán, đơn giản hóa thủ tục kế toán, hay tăng cường hiệu quả quản lý tài sản công, đã được đưa vào Luật số 56/2024/QH15. Những sửa đổi này không chỉ giải quyết các vấn đề thực tiễn mà còn thể chế hóa các chủ trương của Đảng về phòng, chống tham nhũng, lợi ích nhóm, và lợi ích cục bộ, qua đó nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.
Quan điểm xây dựng và định hướng cải cách
Luật số 56/2024/QH15 được xây dựng dựa trên các mục tiêu và quan điểm chỉ đạo rõ ràng, nhằm đáp ứng yêu cầu cải cách hệ thống pháp luật tài chính và hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội. Về mục tiêu, luật hướng đến hoàn thiện thể chế pháp luật trong các lĩnh vực chứng khoán, kế toán, kiểm toán, ngân sách, tài sản công, thuế và dự trữ quốc gia, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, kịp thời, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới. Luật tập trung tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và kiểm soát lạm phát. Đồng thời, luật đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, xóa bỏ cơ chế xin-cho, và khai thác hiệu quả các nguồn lực cho phát triển.
Một mục tiêu quan trọng khác là đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Các sửa đổi, bổ sung trong Luật số 56/2024/QH15 được thiết kế để khắc phục các chồng chéo, mâu thuẫn với các luật liên quan, như Luật Đất đai, Luật Các tổ chức tín dụng, hay Luật Đầu tư công. Luật cũng kế thừa các quy định đã được thực tiễn chứng minh là tích cực, đồng thời đưa ra các quy định mới rõ ràng, minh bạch, có đánh giá tác động cụ thể để đảm bảo tính khả thi. Đặc biệt, luật hướng đến phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế và nâng cao sức cạnh tranh của môi trường đầu tư.
Về quan điểm chỉ đạo, việc xây dựng luật tuân thủ các chủ trương, đường lối của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 07-NQ/TW, Văn kiện Đại hội XIII, Nghị quyết số 23/2021/QH15, Quyết định số 508/QĐ-TTg, và các văn bản liên quan như Quy định số 69-QĐ/TW, Thông báo Kết luận số 30-TB/BCĐTW, Nghị quyết số 110/2023/QH15, và Nghị quyết số 126/NQ-CP. Luật tập trung vào các vấn đề đã rõ, được thực tiễn kiểm nghiệm, đồng thời đảm bảo tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành. Các nội dung sửa đổi, bổ sung được xây dựng với mục tiêu phát huy tác động tích cực, khắc phục các hạn chế, và hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn 2021-2030. Quan điểm xuyên suốt là đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, tăng cường phân cấp, phân quyền, và đảm bảo tính minh bạch, nghiêm minh trong quản lý.
Nội dung cốt lõi của Luật số 56/2024/QH15
Luật số 56/2024/QH15 gồm 11 điều, sửa đổi, bổ sung các quy định của 9 luật, với cấu trúc chặt chẽ, bao gồm: Điều 1 (Luật Chứng khoán, 20 khoản), Điều 2 (Luật Kế toán, 9 khoản), Điều 3 (Luật Kiểm toán độc lập, 7 khoản), Điều 4 (Luật Ngân sách nhà nước, 8 khoản), Điều 5 (Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, 22 khoản), Điều 6 (Luật Quản lý thuế, 13 khoản), Điều 7 (Luật Dự trữ quốc gia, 4 khoản), Điều 8 (Luật Thuế thu nhập cá nhân, 2 khoản), Điều 9 (Luật Xử lý vi phạm hành chính, 2 khoản), và các điều khoản về hiệu lực thi hành và chuyển tiếp (Điều 10, 11). Luật quy định toàn diện về các lĩnh vực tài chính, ngân sách, đảm bảo tính minh bạch, đồng bộ và khả thi trong triển khai.
Về phạm vi điều chỉnh, luật sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến hoạt động chứng khoán, kế toán, kiểm toán, quản lý ngân sách, tài sản công, thuế, dự trữ quốc gia và xử lý vi phạm hành chính. Đối tượng áp dụng bao gồm các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến các lĩnh vực này, như công ty đại chúng, doanh nghiệp kiểm toán, cơ quan quản lý thuế, và các đơn vị sử dụng tài sản công. Luật giữ nguyên một số nội dung cốt lõi của các luật hiện hành, như khái niệm thao túng thị trường chứng khoán, nguyên tắc quản lý ngân sách, hay phương pháp tính thuế, đồng thời bổ sung các quy định mới để khắc phục bất cập và đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Luật quy định rõ các nguyên tắc quản lý trong từng lĩnh vực, nhấn mạnh tính minh bạch, công bằng và đồng bộ với các quy định pháp luật khác. Các hành vi vi phạm, như thao túng thị trường chứng khoán, sử dụng hóa đơn không hợp pháp, hay lợi dụng chính sách để trốn thuế, đều bị nghiêm cấm, với các biện pháp xử lý nghiêm minh nhằm đảm bảo hiệu lực quản lý nhà nước. Những quy định này không chỉ tăng cường giám sát mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các tổ chức, cá nhân, đồng thời tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Những điểm mới nổi bật và tác động thực tiễn
Luật số 56/2024/QH15 mang đến nhiều sửa đổi, bổ sung mang tính đột phá, tập trung vào việc tháo gỡ vướng mắc, đơn giản hóa thủ tục, và đảm bảo tính minh bạch, đồng bộ. Dưới đây là những điểm mới nổi bật trong từng lĩnh vực:
Về Luật Chứng khoán
Luật bổ sung quy định về thao túng thị trường chứng khoán, làm rõ các hành vi như tạo cung cầu giả tạo, giao dịch luân chuyển quyền sở hữu để thao túng giá, hay tung tin sai lệch. Quy định này đồng bộ với Bộ luật Hình sự, tăng cường khả năng xử lý vi phạm. Luật cũng bổ sung trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan đến hồ sơ, tài liệu báo cáo, đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động phát hành, chào bán chứng khoán. Về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, luật mở rộng đối tượng bao gồm nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời quy định rõ điều kiện mua, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, có hiệu lực từ 1/1/2026, nhằm phát triển thị trường trái phiếu bền vững. Các quy định về chào bán chứng khoán ra công chúng và riêng lẻ được sửa đổi để tăng tính khả thi, như bỏ yêu cầu tỷ lệ chào bán thành công 70% đối với cổ đông hiện hữu, hay bổ sung trường hợp hủy bỏ đợt chào bán. Ngoài ra, luật hoàn thiện cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán theo mô hình đối tác bù trừ trung tâm, tạo cơ sở nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.
Về Luật Kế toán
Luật đơn giản hóa quy định về dịch tài liệu kế toán, chỉ yêu cầu dịch ra tiếng Việt khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu, thay vì bắt buộc như trước đây, giúp giảm chi phí tuân thủ. Quy định về kỳ kế toán được điều chỉnh để cho phép gộp kỳ nếu không quá 3 tháng liên tiếp, khắc phục bất cập trong lập báo cáo tài chính. Luật bổ sung phương thức xác nhận chứng từ điện tử ngoài chữ ký điện tử, như xác thực sinh trắc học, phù hợp với Luật Giao dịch điện tử 2023. Quyền và trách nhiệm của người làm kế toán được bổ sung, như quyền bảo lưu ý kiến chuyên môn và báo cáo vi phạm, nhằm bảo vệ người làm kế toán và tăng tính minh bạch. Ngoài ra, luật phân quyền cho Ngân hàng Nhà nước ban hành chế độ kế toán cho các tổ chức tín dụng, đảm bảo tính linh hoạt và phù hợp với thực tiễn.
Về Luật Kiểm toán độc lập
Luật tăng cường quản lý nhà nước bằng cách bổ sung quyền hạn của Bộ Tài chính trong việc đình chỉ hành nghề và thu hồi giấy chứng nhận kiểm toán. Các quy định về đối tượng không được hành nghề kiểm toán được làm rõ, bao gồm những người bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc bị kết án về tội liên quan đến tài chính, kế toán. Luật mở rộng đối tượng phải kiểm toán bắt buộc, bao gồm các doanh nghiệp quy mô lớn, nhằm tăng độ tin cậy của thông tin tài chính và giảm rủi ro cho thị trường. Quy định về luân chuyển kiểm toán viên cũng được điều chỉnh, yêu cầu thay đổi kiểm toán viên sau 5 năm liên tục thay vì 3 năm, giúp cân bằng giữa tính liên tục và khách quan trong kiểm toán.
Về Luật Ngân sách nhà nước
Luật bổ sung cơ chế cho phép địa phương sử dụng ngân sách để hỗ trợ các dự án liên vùng hoặc chi viện trợ, đáp ứng nhu cầu phát triển hạ tầng liên kết. Các nhiệm vụ chi ngân sách được làm rõ, bao gồm cả chi đầu tư công và chi thường xuyên, như mua sắm, sửa chữa tài sản, hay lập quy hoạch. Quy định về phân bổ ngân sách cũng được sửa đổi, cho phép Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp phân bổ các khoản chưa chi tiết, đồng thời giao Chính phủ và Ủy ban nhân dân thực hiện phân bổ kịp thời, hiệu quả.
Về Luật Quản lý, sử dụng tài sản công
Luật chuyển từ cơ chế phân cấp sang phân quyền, trao cho Hội đồng nhân dân cấp tỉnh thẩm quyền quyết định hoặc phân quyền quản lý tài sản công, tăng tính chủ động cho địa phương. Hình thức “chuyển giao về địa phương quản lý, xử lý” được bổ sung đối với tài sản công không còn nhu cầu sử dụng, giúp tối ưu hóa quản lý tài sản. Luật cũng làm rõ việc sử dụng đất quốc phòng, an ninh kết hợp sản xuất kinh tế, và đơn giản hóa quy trình xử lý tài sản xác lập quyền sở hữu toàn dân, như ngoại tệ. Các quy định về thẩm quyền phê duyệt đề án sử dụng tài sản công vào mục đích kinh doanh, cho thuê cũng được phân quyền rõ ràng, tạo thuận lợi cho các đơn vị.
Về Luật Quản lý thuế và Luật Thuế thu nhập cá nhân
Luật bổ sung nguyên tắc quản lý thuế, yêu cầu công chức thuế chịu trách nhiệm giải quyết hồ sơ dựa trên dữ liệu cung cấp, đảm bảo tính minh bạch. Trách nhiệm của người nộp thuế được làm rõ, bao gồm việc cung cấp tài liệu đầy đủ trong quá trình giải quyết hồ sơ. Luật mở rộng nghĩa vụ đăng ký, khai thuế, nộp thuế đối với nhà cung cấp nước ngoài trong thương mại điện tử, bất kể có cơ sở thường trú hay không. Từ 1/4/2025, các sàn thương mại điện tử phải khấu trừ, nộp thuế thay cho hộ, cá nhân kinh doanh, giúp giảm thất thu thuế. Quy định về hoàn thuế được điều chỉnh, bãi bỏ việc trả lãi chậm hoàn do lỗi cơ quan thuế, thay bằng cơ chế bồi thường theo pháp luật. Chi cục trưởng Chi cục Thuế được trao thẩm quyền quyết định hoàn thuế, tăng hiệu quả quản lý.
Về Luật Dự trữ quốc gia
Luật bổ sung mục tiêu sử dụng hàng dự trữ quốc gia cho hoạt động đối ngoại của Đảng và Nhà nước, với thẩm quyền quyết định thuộc về Thủ tướng Chính phủ. Quy định về mua bù hàng dự trữ từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương cũng được chuyển từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội sang Thủ tướng, tăng tính linh hoạt trong quản lý.
Về Luật Xử lý vi phạm hành chính
Luật điều chỉnh thời hiệu xử phạt và mức phạt tối đa trong lĩnh vực kiểm toán độc lập, đồng bộ với Luật Kiểm toán độc lập, đảm bảo tính nghiêm minh và khả thi trong xử lý vi phạm.
Tác động thực tiễn
Luật số 56/2024/QH15 mang lại nhiều tác động tích cực, từ tháo gỡ vướng mắc pháp lý, đơn giản hóa thủ tục, đến tăng cường minh bạch và hiệu quả quản lý nhà nước. Việc sửa đổi các quy định về chứng khoán giúp bảo vệ nhà đầu tư, nâng hạng thị trường, và phát triển thị trường trái phiếu bền vững. Các thay đổi trong kế toán và kiểm toán giảm chi phí tuân thủ, tăng độ tin cậy của thông tin tài chính, và bảo vệ quyền lợi người làm nghề. Quy định về ngân sách và tài sản công thúc đẩy phân quyền, tối ưu hóa nguồn lực, và hỗ trợ phát triển hạ tầng liên vùng. Trong lĩnh vực thuế, việc bao quát các hoạt động thương mại điện tử và kinh doanh số giúp giảm thất thu, đảm bảo công bằng và minh bạch. Các sửa đổi này không chỉ ổn định nguồn thu ngân sách mà còn tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh, và nhà đầu tư, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và hội nhập quốc tế trong giai đoạn 2021-2030.
Luật số 56/2024/QH15 là một bước tiến quan trọng trong cải cách hệ thống pháp luật tài chính của Việt Nam. Với các sửa đổi, bổ sung mang tính đột phá, luật tạo hành lang pháp lý thuận lợi để huy động nguồn lực, hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, đồng bộ và nghiêm minh. Việc triển khai hiệu quả luật này sẽ là chìa khóa để Việt Nam đạt được các mục tiêu chiến lược, xây dựng một nền kinh tế hiện đại, hội nhập và bền vững./.
Huyền Ngọc