(kiemtoannn.gov.vn) - Trên thực tế, các khách thể kiểm toán, mục tiêu nhiệm vụ hoạt động trong khu vực công rất khác nhau nên tiêu chí đánh giá kiểm toán hoạt động ở mỗi đơn vị cũng sẽ khác nhau. Đơn cử như khi kiểm toán hoạt động tại một bệnh viện sẽ khác hẳn kiểm toán tại một dự án hay trường học. Ví dụ, khi kiểm toán Bệnh viện Việt Đức, chúng ta tập trung đánh giá hoạt động điều trị thế nào, hoạt động phẫu thuật ra sao... nhưng khi kiểm toán trường đại học lại khác hẳn. Ở đây, cách thức tiếp cận các tiêu chí đánh giá cần căn cứ vào mục tiêu, nhiệm vụ của khách thể kiểm toán để lựa chọn chủ đề kiểm toán, từ đó sẽ xác định tiêu chí đánh giá phù hợp.
Khi Kiểm toán Nhà nước (KTNN) xác định các tiêu chí đánh giá, theo tôi nên có hai nhóm, đó là tiêu chí tổng hợp và tiêu chí cụ thể. Đối với khách thể kiểm toán của KTNN, nên được chia thành 3 nhóm cụ thể: một là, các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố; hai là, các doanh nghiệp nhà nước; ba là, các dự án có sử dụng vốn NSNN tài trợ. Với ba nhóm khách thể kiểm toán này, đặc điểm hoạt động rất khác nhau nên tiêu chí đánh giá đối với ba nhóm này hoàn toàn khác nhau. Tuy nhiên, nếu xét vào từng nhóm như: UBND các tỉnh, thành phố hoặc DNNN thì tiêu chí đánh giá tổng hợp có thể áp dụng chung và mang tính chất hướng dẫn cho các kiểm toán viên khi thực hiện hoạt động kiểm toán thực tiễn. Ví dụ, tiêu chí tổng hợp đối với nhóm doanh nghiệp xét về tính hiệu quả có thể xem xét trên các khía cạnh: hiệu quả của toàn bộ tài sản, hiệu quả của từng yếu tố tài sản như: hiệu quả của sử dụng lao động, hiệu quả của sử dụng máy móc thiết bị, hiệu quả của sử dụng vốn. Từ những tiêu chí tổng hợp này, chúng ta sẽ xây dựng những tiêu chí cụ thể gắn với từng ngành nghề và nó sẽ trở thành những tiêu chuẩn, những thang đo mang tính chất hướng dẫn tốt hơn cho kiểm toán viên trong quá trình thực hiện kiểm toán.
Đối với tiêu chí về tính hiệu năng ở nhóm DNNN, tiêu chí tổng hợp của hiệu năng sẽ được xem xét trên các khía cạnh: một là, mục tiêu lợi nhuận đảm bảo hiệu quả hoạt động; hai là, vấn đề bảo toàn vốn; ba là, sử dụng vốn đúng mục tiêu. Tuy nhiên, khi xét về tiêu chí cụ thể thì tùy theo từng DNNN hoạt động trong ngành nghề nào sẽ có thêm các tiêu chí về tính hiệu năng của từng ngành nghề đó (ngành xi măng có thêm tiêu chí bảo vệ môi trường; ngành chế biến thực phẩm có thêm tiêu chí an toàn thực phẩm…).
Các tiêu chí khi chúng ta lựa chọn phải chú ý đến tính khả thi bởi đặc điểm của kiểm toán hoạt động là sử dụng rất nhiều các tiêu chí đánh giá với các thông tin phi tài chính. Các thông tin phi tài chính này trên thực tế không có sẵn trên các báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán, kiểm toán viên sẽ phải tự đo lường nên việc thu thập thông tin trong kiểm toán hoạt động phức tạp hơn rất nhiều so với kiểm toán báo cáo tài chính…
Theo Báo Kiểm toán số cuối tháng 10/2013