Ý nghĩa của Nghị quyết 206/2025/QH15 đối với công tác Kiểm toán nhà nước và quản lý tài chính công

Văn bản này đã tạo ra một hành lang pháp lý mới, vững chắc, giúp KTNN nâng cao hiệu quả giám sát tối cao về tài chính công, tài sản công, góp phần quan trọng vào việc thực hiện nguyên tắc “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Một trong những điểm nhấn quan trọng nhất của Nghị quyết đối với KTNN nằm ở Điều 6 về tổ chức thực hiện. Khoản 2 Điều này quy định rõ ràng KTNN cùng với Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao có trách nhiệm thường xuyên rà soát các văn bản quy phạm pháp luật để xác định, xử lý hoặc đề xuất xử lý các khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật gây ra; đồng thời phối hợp chặt chẽ với Chính phủ trong việc tổ chức thực hiện Nghị quyết. Đây không chỉ là sự ghi nhận vai trò hiến định của KTNN mà còn là cơ sở pháp lý mạnh mẽ để cơ quan này chủ động hơn trong việc phát hiện và góp phần khắc phục những bất cập trong hệ thống pháp luật liên quan đến lĩnh vực tài chính công, ngân sách nhà nước, quản lý và sử dụng tài sản công.

Thực tiễn hoạt động kiểm toán nhiều năm qua cho thấy, KTNN thường xuyên gặp phải những quy định chồng chéo, thiếu rõ ràng hoặc không khả thi trong các văn bản pháp luật liên quan đến phạm vi kiểm toán, thủ tục kiểm toán, thời hạn cung cấp thông tin, trách nhiệm của đơn vị được kiểm toán, cơ chế phối hợp giữa kiểm toán nhà nước với thanh tra, kiểm tra, giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Những vướng mắc này đôi khi làm kéo dài thời gian kiểm toán, giảm hiệu quả giám sát, thậm chí gây khó khăn trong việc kết luận và kiến nghị xử lý vi phạm. Nghị quyết 206/2025/QH15 đã mở ra cơ chế đặc biệt linh hoạt để xử lý nhanh chóng những vấn đề này thông qua ba phương án tại Điều 4: giải thích hoặc hướng dẫn áp dụng pháp luật; ban hành văn bản mới theo trình tự, thủ tục rút gọn; hoặc ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật tạm thời của Chính phủ hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội với hiệu lực đến trước ngày 01/3/2027.

Các nguyên tắc xử lý được nêu tại Điều 3 của Nghị quyết – đặc biệt là nguyên tắc công khai, minh bạch; kiểm soát quyền lực; phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm và cục bộ – chính là “kim chỉ nam” phù hợp hoàn toàn với sứ mệnh của KTNN. Những nguyên tắc này sẽ trở thành nền tảng để KTNN thực hiện tốt hơn chức năng kiểm toán độc lập, khách quan, góp phần phát hiện sớm các hành vi vi phạm pháp luật trong quản lý tài chính công, ngăn chặn thất thoát, lãng phí ngân sách nhà nước.

Đồng thời, Nghị quyết nhấn mạnh việc bảo đảm quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, đặc biệt là các quyền tự do kinh doanh, quyền sở hữu tài sản và quyền tự do hợp đồng; không tăng trách nhiệm bất hợp lý cho người dân và doanh nghiệp. Quy định này có ý nghĩa gián tiếp nhưng rất lớn đối với hoạt động kiểm toán của KTNN, đặc biệt khi kiểm toán các doanh nghiệp nhà nước, các dự án đầu tư công có sự tham gia của khu vực tư nhân hoặc các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước. Việc giám sát của KTNN sẽ được thực hiện trên tinh thần vừa nghiêm minh, vừa không cản trở hoạt động kinh doanh hợp pháp, từ đó góp phần tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và bình đẳng.

Để triển khai hiệu quả, KTNN sẽ ưu tiên nguồn lực để thực hiện rà soát sâu rộng các văn bản pháp luật có liên quan trực tiếp như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Kiểm toán nhà nước và các văn bản hướng dẫn. Việc áp dụng các tiêu chí xác định vướng mắc tại Điều 2 sẽ giúp KTNN nhận diện chính xác những quy định gây ách tắc, chồng chéo hoặc tạo gánh nặng chi phí tuân thủ không cần thiết.  

Theo quy định tại Điều 6, người đứng đầu KTNN, lãnh đạo các đơn vị trực thuộc phải trực tiếp chỉ đạo, phụ trách và chịu trách nhiệm về tiến độ rà soát, xác định vướng mắc cũng như chất lượng các văn bản đề xuất xử lý. Đặc biệt, khoản 7 Điều này quy định rõ việc xem xét loại trừ hoặc miễn trách nhiệm đối với người đứng đầu cơ quan, đơn vị và người tham gia nếu đã tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định và không có động cơ vụ lợi, dù vẫn xảy ra thiệt hại. Quy định nhân văn này sẽ tạo động lực mạnh mẽ, khuyến khích cán bộ, công chức KTNN chủ động, sáng tạo và trách nhiệm cao hơn trong việc nghiên cứu, đề xuất các giải pháp xử lý vướng mắc theo cơ chế đặc biệt.

Việc triển khai thành công Nghị quyết 206/2025/QH15 không chỉ góp phần quan trọng đưa pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh quốc gia mà còn củng cố vững chắc vị thế của KTNN trong hệ thống kiểm soát quyền lực nhà nước về tài chính, ngân sách. KTNN cam kết phối hợp chặt chẽ với Chính phủ, các bộ, ngành trung ương, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các cơ quan liên quan, nỗ lực hết mình để thực hiện hiệu quả cơ chế đặc biệt này trong thời hạn hiệu lực đến hết ngày 28 tháng 02 năm 2027. Qua đó, KTNN sẽ tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng trong việc bảo vệ kỷ luật, kỷ cương tài chính, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.

Hoàng Ngân