Nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong khu vực công - Vai trò của Kiểm toán nhà nước

Tham dự cuộc họp có các thành viên Hội đồng nghiệm thu và Ban đề tài.

Theo Ban đề tài, minh bạch là việc cung cấp đầy đủ mọi thông tin của đối tượng theo quy định một cách kịp thời, có hệ thống. Nguyên tắc minh bạch là nền tảng cho việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công hiệu quả, tiết kiệm, công bằng. Giải trình là việc cơ quan Nhà nước cung cấp, giải thích, làm rõ các thông tin về thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao và trách nhiệm của mình trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn.

Minh bạch và trách nhiệm giải trình có mối quan hệ mật thiết với nhau. Giải trình nhằm đạt mục tiêu minh bạch, còn minh bạch yêu cầu đề cao sự giải trình và chịu trách nhiệm về những việc tổ chức, cá nhân thực thi. Hệ thống pháp luật quy định về tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong khu vực công của Việt Nam ngày càng hoàn thiện, tiệm cận với thông lệ tốt của quốc tế.
 
Thực tiễn thực thi tính minh bạch và trách nhiệm giải trình cũng có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần không nhỏ nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của khu vực công, đáp ứng xu hướng cải cách hành chính của Nhà nước. Tuy vậy, quy định pháp luật về tính minh bạch và trách nhiệm giải trình vẫn chưa thật sự đồng bộ; công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát chưa được quan tâm đúng mức; sự tham gia của các cơ quan chức năng, các tổ chức và người dân đối với việc nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của khu vực công chưa được chú trọng và đạt hiệu quả cao.
 
Cơ quan kiểm toán có nhiệm vụ quan trọng là thực hiện kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, vai trò của KTNN đối với tính minh bạch và trách nhiệm giải trình vẫn chưa tương xứng với địa vị pháp lý trong hệ thống các cơ quan kiểm tra, kiểm soát.
 
Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2030 (giai đoạn 2021-2030) ban hành theo Nghị quyết số 999/2020/UBTVQH14 ngày 16/9/2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề ra mục tiêu tổng quát: “Phát triển KTNN là công cụ trọng yếu, hữu hiệu của Đảng và Nhà nước trong kiểm tra, kiểm soát việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công; nâng cao trách nhiệm giải trình và đảm bảo tính công khai, minh bạch của các cơ quan sử dụng ngân sách nhà nước”.

Trước những yêu cầu ngày càng cao của Đảng, Nhà nước đối với công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, KTNN phải tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện một cách hệ thống, toàn diện cả về mặt pháp luật và thực tiễn triển khai nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của KTNN. Từ đó, đổi mới, phát triển tổ chức, hoạt động kiểm toán của KTNN để tương xứng với vị thế là một công cụ kiểm tra, kiểm soát mạnh và hữu hiệu của Đảng và Nhà nước.

Đề tài “Nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong khu vực công và vai trò của KTNN” được kết cấu gồm 3 chương:

Chương 1: Những vấn đề lý luận về vai trò của KTNN đối với việc nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của khu vực công trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.

Chương 2: Thực trạng vai trò của KTNN đối với việc nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của khu vực công trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.
 
Chương 3: Giải pháp tăng cường vai trò của KTNN đối với việc nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của khu vực công trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.
 
Hội đồng nghiệm thu đánh giá, Đề tài đã hệ thống hoá những vấn đề lý luận tính minh bạch, trách nhiệm giải trình của khu vực công trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công và vai trò của KTNN; phân tích thực trạng vai trò của KTNN đối với việc nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình để chỉ ra những mặt đã làm được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế làm cơ sở đưa ra các giải pháp.

Về giải pháp, đề xuất và kiến nghị, Đề tài đưa ra 07 nhóm giải pháp tăng cường vai trò của KTNN đối với việc nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của khu vực công. Đồng thời, đưa ra những điều kiện để thực hiện giải pháp. Các nhóm giải pháp được đưa ra cơ bản, đảm bảo phù hợp, có tính khả thi.

Góp ý hoàn thiện Đề tài, các thành viên Hội đồng nghiệm thu khuyến nghị Ban đề tài bổ sung, làm rõ hơn thực trạng về kết quả kiểm toán gắn với tính minh bạch và trách nhiệm giải trình để nêu bật vai trò của KTNN. Cụ thể như, trong lĩnh vực chi thường xuyên, chi đầu tư, quản lý nợ công... kết quả kiểm toán đã chỉ ra những hạn chế như thế nào liên quan đến tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.
Nhóm tác giả nghiên cứu bổ sung kết quả công khai các đơn vị chưa thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán; KTNN đã tham gia các phiên giải trình về kiến nghị kiểm toán; bổ sung số liệu minh họa (2018-2024) về tỷ lệ thực hiện kết luận kiểm toán, mức độ bao phủ kiểm toán địa phương; cập nhật một số quy định mới theo Luật Ngân sách nhà nước 2025 để tăng tính thời sự.

Phát biểu tại cuộc họp, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Bùi Quốc Dũng đánh giá cao ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Đề tài. Ban chủ nhiệm đề tài đã sưu tầm tài liệu, thông tin trong nước, quốc tế; lập luận và minh chứng rõ ràng; am hiểu vấn đề nghiên cứu, thu thập được nhiều tài liệu thông tin rất có giá trị, nhất là tổng quan tình hình nghiên cứu ở Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế được mô tả chi tiết, rõ ràng.
 
Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Bùi Quốc Dũng đề nghị Ban đề tài tiếp thu tối đa các ý kiến của Hội đồng nghiệm thu, trong đó lưu ý khu trú lại phạm vi nghiên cứu cho phù hợp, bởi nội dung về tính minh bạch và trách nhiệm giải trình rất rộng; bổ sung nghiên cứu định lượng; phân tích sâu về vai trò giám sát của cơ quan lập pháp, xã hội và người dân, trong đó, KTNN cũng là một cơ quan chịu sự giám sát của công chúng.

Hội đồng nghiệm thu đánh giá Đề tài xếp loại Xuất sắc./.

Hải Ly