Cách thức, phương án kiểm toán phù hợp với Luật Ngân sách nhà nước sửa đổi và chính quyền địa phương hai cấp

Lớp học gồm 3 chuyên đề do ông Đinh Xuân Hà - Phó Vụ trưởng Vụ NSNN và ông Vũ Văn Chung - Trưởng phòng, Vụ NSNN (Bộ Tài chính) giảng dạy: Chuyên đề 1 - Giới thiệu các nội dung cơ bản của Luật NSNN số 89/2025/QH15; Chuyên đề 2 - Lập dự toán NSNN và lập kế hoạch tài chính 05 năm; Chuyên đề 3 - Chấp hành NSNN, quyết toán NSNN hằng năm.
 
Cùng với đó, các học viên sẽ được TS. Hoàng Văn Lương - Vụ trưởng Vụ Tổng hợp hướng dẫn cách thức, phương án kiểm toán ngân sách địa phương (NSĐP) khi chính quyền địa phương hai cấp đi vào hoạt động; Ths. Huỳnh Hữu Thọ - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế cập nhật kiến thức về những thay đổi trong Luật NSNN sửa đổi khi kiểm toán NSĐP.  
 
Phó Giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán Hà Minh Tuấn nhấn mạnh, khóa học được tổ chức nhằm giúp các kiểm toán viên kịp thời cập nhật kiến thức về những thay đổi trong Luật NSNN sửa đổi, với các nội dung cơ bản: Những quy định chung; phân cấp, phân quyền về thẩm quyền đối với các cơ quan có liên quan; phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách các cấp; những số nội dung bãi bỏ và cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục; một số nội dung đặc thù và điều khoản thi hành...
 
Đây là những nội dung cốt lõi, quan trọng, sát với hoạt động kiểm toán của KTNN. Vì vậy, các kiểm toán viên cần nghiêm túc, tập trung học tập, thảo luận, trao đổi với giảng viên. Từ đó, áp dụng hiệu quả vào thực tiễn hoạt động kiểm toán, đặc biệt là chuẩn bị cho việc lập kế hoạch kiểm toán thời gian tới.
   
Thông tin tại lớp học, Phó Vụ trưởng Vụ NSNN Đinh Xuân Hà cho biết, trên cơ sở tổng kết 13 năm thực hiện, để khắc phục các tồn tại, bất cập của Luật NSNN năm 2002, Luật NSNN năm 2015 đã được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 25/6/2015, có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2017. Sau khi Luật NSNN được Quốc hội thông qua, các cơ quan có thẩm quyền đã ban hành đầy đủ các Nghị quyết, Nghị định, Thông tư hướng dẫn để đảm bảo đầy đủ cơ sở pháp lý và tổ chức tập huấn, tuyên truyền rộng rãi để thực hiện Luật từ năm ngân sách 2017.
 
Luật NSNN đã đi vào cuộc sống, quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia, nâng cao tính chủ động và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong việc quản lý và sử dụng NSNN, củng cố kỷ luật tài chính, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả ngân sách và tài sản của Nhà nước, tăng tích lũy nhằm thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại.
 
Tuy nhiên, qua hơn 8 năm thực hiện, Luật NSNN năm 2015 cũng đã bộc lộ một số khó khăn, hạn chế, vướng mắc có tính cấp bách cần xử lý, tháo gỡ, một số quy định trong Luật chưa đáp ứng, phù hợp với tình hình thực tiễn, yêu cầu phát triển trong tình hình mới.
 
Cụ thể như: Phân cấp thu ngân sách không còn phù hợp với xu hướng, diễn biến các khoản thu ngân sách, làm giảm vai trò chủ đạo của NSTW, trong khi chưa thực sự khuyến khích tính tự chủ của các địa phương; Phân cấp chi ngân sách còn bất cập, một số nhiệm vụ chi theo phân cấp giữa NSTW và NSĐP chưa linh hoạt, chưa phù hợp với yêu cầu thực tế; Thẩm quyền quyết định điều chỉnh dự toán thuộc Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân ở địa phương dẫn đến quy trình tổng hợp, thẩm định và thông qua mất nhiều thủ tục, thời gian.
 
Luật NSNN quy định trong thời kỳ ổn định ngân sách, ổn định tỷ lệ phân chia các khoản thu phân chia giữa NSTW và NSĐP; số bổ sung cân đối trong thời gian 05 năm trùng với kỳ kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hoặc theo quyết định của Quốc hội. Sau mỗi thời kỳ ổn định, Luật yêu cầu các địa phương phải tăng mức tự chủ ngân sách. Cơ chế này chưa phù hợp và đã tạo ra sự co kéo, căng thẳng khi xác định dự toán thu, chi ngân sách của năm đầu thời kỳ ổn định, kể cả các địa phương có điều tiết về NSTW (trong trường hợp tỷ lệ điều tiết bị giảm dần) và các địa phương nhận bổ sung cân đối từ NSTW (trong trường hợp số bổ sung cân đối không tăng hoặc giảm).
 
Về phân cấp quản lý nợ chính quyền địa phương, theo quy định hiện hành Quốc hội quyết định các chỉ tiêu bội chi, tổng mức vay của NSĐP, trong đó chi tiết theo từng địa phương dẫn đến trong điều hành không điều chỉnh được giữa các địa phương. Trong trường hợp địa phương được phép vay bội chi nhưng không thực hiện, trong khi các địa phương khác có nhu cầu tăng mức vay, tăng bội chi trong hạn mức cho phép và có khả năng trả nợ lại không thực hiện được…
 
Những khó khăn, hạn chế, vướng mắc nêu trên chủ yếu là do bối cảnh, tình hình mới của đất nước; quy mô, nguồn lực NSNN không ngừng tăng lên; năng lực xây dựng dự toán, quản lý điều hành và quyết toán NSNN của các bộ, ngành, địa phương được cải thiện; cùng yêu cầu đặt ra trong phân cấp, phân quyền, nâng cao sự chủ động, đổi mới, sáng tạo của các bộ, ngành, địa phương gắn với trách nhiệm của người đứng đầu.
 
Với cơ sở pháp lý và yêu cầu lý luận, thực tiễn như trên, việc xây dựng dự án Luật NSNN sửa đổi tổng thể Luật NSNN năm 2015 là cần thiết, nhằm cụ thể hóa các định hướng của Đảng tại Văn kiện Đại hội Đảng XIII, các nghị quyết, kết luận của Ban Chấp hành Trung ương và Bộ Chính trị đã ban hành, các nghị quyết của Quốc hội.
 
Dự thảo Luật NSNN sửa đổi kế thừa kết cấu, bố cục của Luật NSNN năm 2015, gồm 07 chương (giữ nguyên số chương so với Luật NSNN năm 2015), 76 điều (sửa đổi, bổ sung 61 điều, bỏ 02 điều và bổ sung 01 điều). Cụ thể:
 
Chương I: Những quy định chung, gồm 18 điều: từ Điều 1 đến Điều 18.
 
Chương II: Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước và trách nhiệm, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân về NSNN, gồm 16 điều: từ Điều 19 đến Điều 34.
 
Chương III: Nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách các cấp, gồm 06 điều, từ Điều 35 đến Điều 40.
 
Chương IV: Lập dự toán NSNN, gồm 07 điều, từ Điều 41 đến Điều 47.
 
Chương V: Chấp hành NSNN, gồm 14 Điều, từ Điều 48 đến Điều 61. 
 
Chương VI: Kế toán, kiểm toán và quyết toán NSNN, gồm 11 điều, từ Điều 62 đến Điều 72.
 
Chương VII: Điều khoản thi hành, gồm 04 điều, từ Điều 73 đến Điều 76.
 
Tin và ảnh: Nguyễn Ly