Ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phát hiện gian lận đấu thầu trong mua sắm côngViệc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong kiểm toán ngày càng được Kiểm toán nhà nước (KTNN) Thái Lan quan tâm, nhất là khi công nghệ này có thể giúp các cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) phát hiện hành vi gian lận đấu thầu trong mua sắm công.Kiểm toán viên đóng vai trò quan trọng trong phát hiện gian lận đấu thầu KTNN Thái Lan cho biết, mua sắm công chiếm một phần đáng kể trong chi tiêu của mỗi chính phủ, do đó, đây là mục tiêu hàng đầu của các hoạt động gian lận như gian lận trong đấu thầu. Hành vi gian lận đấu thầu khiến giá trị hợp đồng tăng cao, làm giảm các dịch vụ và nguồn lực thiết yếu của công chúng; làm suy yếu các nguyên tắc về công bằng, cạnh tranh và giá trị mang lại từ các khoản chi tiêu; gây ra những tổn thất tài chính lớn. Trước bối cảnh đó, kiểm toán viên (KTV) đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện và ngăn chặn những hành vi phạm pháp. Bằng cách cảnh giác, liên tục cập nhật kỹ năng và tận dụng công nghệ, KTV có thể đảm bảo hoạt động mua sắm công luôn minh bạch, mang lại lợi ích tối đa cho công chúng. Để phát hiện hành vi gian lận đấu thầu, KTNN Thái Lan khuyến nghị, KTV cần thực hiện các bước quan trọng như phân tích mẫu hồ sơ dự thầu, so sánh giá thầu, đánh giá mối quan hệ của nhà thầu, kiểm tra hồ sơ dự thầu, phỏng vấn các đối tượng mua sắm, tương tác với người tố giác tội phạm, tận dụng công nghệ… Trong quá trình kiểm toán, các KTV cần thận trọng và nắm vững 4 loại gian lận chính trong đấu thầu, bao gồm luân chuyển nhà thầu, ngăn chặn dự thầu, phân bổ thị trường và đấu thầu bổ sung. Các phương pháp kiểm toán truyền thống mặc dù hiệu quả nhưng có thể mất nhiều thời gian và không phải lúc nào cũng có thể phát hiện được các âm mưu gian lận đấu thầu tinh vi. Đây là lúc AI phát huy tác dụng, giúp KTV đưa ra cách tiếp cận nhanh hơn, hiệu quả hơn và chủ động hơn. Vận dụng AI để chủ động khắc phục hành động phi pháp Theo KTNN Thái Lan, để phát hiện các hành vi gian lận đấu thầu, SAI có thể triển khai ứng dụng AI trong hoạt động kiểm toán với nhiều bước cụ thể. Trước tiên là thu thập dữ liệu, tổng hợp dữ liệu từ các nền tảng đấu thầu điện tử, hệ thống tài chính và cơ sở dữ liệu của nhà thầu; đảm bảo thu thập dữ liệu toàn diện, bao gồm các thông tin chi tiết về hồ sơ đấu thầu, thông tin nhà thầu và hồ sơ thanh toán. Tiếp đến là bước tiền xử lý dữ liệu. Dữ liệu cần được làm sạch để loại bỏ sai sót và sự không nhất quán; chuẩn hóa các định dạng để phân tích thống nhất. KTV cần sử dụng các thuật toán học máy để xây dựng và phát triển các mô hình dự đoán; đào tạo về các mô hình này dựa trên dữ liệu lịch sử về các hành vi gian lận đấu thầu đã được phát hiện. Sau đó, cần kiểm tra và xác nhận tính hợp lệ của mô hình. Đánh giá độ chính xác cả mô hình bằng cách sử dụng các bộ dữ liệu riêng biệt.   Gian lận đấu thầu làm tăng chi phí mua sắm, tước đi các dịch vụ và nguồn lực thiết yếu của người dân, làm xói mòn lòng tin của công chúng và có thể dẫn đến những tổn thất tài chính nghiêm trọng cho Chính phủ. - KTNN Thái Lan   Việc giám sát các cuộc đấu thầu đang diễn ra trong thời gian thực bằng việc sử dụng mô hình AI; việc thiết lập cảnh báo về những bất thường cho thấy khả năng gian lận đấu thầu cũng được coi là bước rất quan trọng. Tiếp đó là điều tra và xác minh kỹ lưỡng các trường hợp cảnh báo gian lận bằng AI; đánh giá hồ sơ, tiến hành phỏng vấn và kiểm tra hiện trường khi cần. KTNN Thái Lan khuyến nghị, song song với những nhiệm vụ trên, KTV cần liên tục cập nhật mô hình AI với hàng loạt dữ liệu và thông tin mới. Sự tham gia của các bên liên quan cũng đóng vai trò quan trọng đối với kết quả kiểm toán. KTV cần hướng dẫn các cán bộ phụ trách mua sắm và nhà thầu về các hành vi gian lận đấu thầu và hệ thống giám sát AI; thúc đẩy văn hóa minh bạch và trách nhiệm giải trình. Bước cuối cùng là thực hiện báo cáo và trách nhiệm giải trình. Báo cáo các trường hợp gian lận đấu thầu đã được xác nhận cho cơ quan có thẩm quyền. Việc tiết lộ công khai đóng vai trò ngăn chặn các hành vi sai trái có thể xảy ra trong tương lai. Như vậy, việc tích hợp AI trong hoạt động của SAI thể hiện bước tiến quan trọng trong cuộc chiến chống gian lận đấu thầu trong mua sắm công. Bằng cách khai thác sức mạnh của AI, SAI có thể đảm bảo quỹ công được sử dụng hiệu quả, thúc đẩy văn hóa minh bạch, trách nhiệm giải trình và sự tin cậy. Trong thời đại chuyển đổi kỹ thuật số, các SAI đang dần chuyển sang sử dụng công nghệ nhằm tăng cường năng lực kiểm toán. Một trong những tiến bộ được cho là sẽ mang lại nhiều lợi ích nhất là việc tích hợp AI để phát hiện hành vi gian lận đấu thầu trong mua sắm công. Khi công nghệ tiếp tục phát triển, SAI bắt buộc phải tiên phong và ủng hộ sự đổi mới nhằm bảo vệ lợi ích công./. (Theo KTNN Thái Lan và ASOSAI)