(sav.gov.vn) - Vừa qua, Kiểm toán nhà nước (KTNN) Ai Cập đã thực hiện một cuộc phân tích và đánh giá những lợi ích của việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), đồng thời chỉ ra một số trở ngại, thách thức cản trở việc sử dụng AI trong kiểm toán.
Lợi ích của AI trong lĩnh vực kiểm toán
AI là “một ngành khoa học hiện đại, được xây dựng và kết nối hài hòa giữa các quy tắc, thiết bị và chương trình được lập trình trong máy tính, từ đó thực hiện nhiều thao tác, nhiệm vụ mà con người có thể thực hiện, nhưng khác biệt về mặt tốc độ và độ chính xác trong việc xử lý dữ liệu”.
Trong lĩnh vực kiểm toán, các kiểm toán viên (KTV) có thể khai thác nhiều lợi ích từ AI như tận dụng lợi thế từ việc sử dụng Hệ thống chuyên gia trong kiểm toán. Đây là hệ thống máy tính có thể mô phỏng khả năng ra quyết định, nâng cao hiệu quả của quá trình kiểm toán, giảm chi phí, giảm khối lượng công việc và cung cấp kết quả của quá trình kiểm toán kịp thời.
Việc sử dụng AI trong các thủ tục kiểm toán theo hợp đồng cũng mang lại thuận tiện cho KTV. Số lượng hợp đồng lớn có thể được phân tích liên tục trong thời gian thực. KTV có thể tự động trích xuất dữ liệu từ các hợp đồng bằng các công cụ lập trình, xác định các mục liên quan để xử lý như ngày bắt đầu hợp đồng, số tiền hợp đồng, các điều khoản gia hạn và chấm dứt… Kỹ thuật này cũng có thể áp dụng đối với khối lượng lớn các cuộc kiểm toán cần thực hiện theo kế hoạch.
Bên cạnh đó, việc sử dụng kiểm toán điện tử hay số hóa kiểm toán góp phần giảm tổng chi phí và tổng thời gian của một cuộc kiểm toán. Ví dụ, việc sử dụng phần mềm kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính có thể giúp đẩy nhanh việc hoàn thành cuộc kiểm toán. Để đạt được điều này, KTV phải được đào tạo về cách sử dụng phần mềm kiểm toán điện tử.
Đặc biệt, AI và máy tính có thể được sử dụng để phát hiện gian lận vì những công nghệ này giúp nâng cao hiệu quả của các mô hình phân tích dữ liệu. AI có thể nghiên cứu dữ liệu và xác định các mẫu cấu thành các giao dịch gian lận.
AI cũng giúp nâng cao chất lượng kiểm toán. Kiểm toán điện tử thông qua AI có thể tiết kiệm thời gian và công sức cần đầu tư cho một cuộc kiểm toán, đồng thời đảm bảo kết quả kiểm toán khách quan, minh bạch và chất lượng. Ví dụ, AI có thể giúp phát hiện các hoạt động gian lận và chống rửa tiền bằng các tiêu chuẩn kiểm toán chất lượng cao.
Một số thách thức cản trở việc sử dụng AI
Khi lĩnh vực AI đổi mới và phát triển theo thời gian cùng với những tiến bộ công nghệ, KTV sẽ tiếp tục đối mặt với những thách thức trong việc ứng dụng AI.
Việc thiết kế các chương trình AI cho mục đích kiểm tra có thể gặp nhiều thách thức do môi trường dữ liệu phức tạp. KTV thu thập, sử dụng nhiều loại dữ liệu và bằng chứng khác nhau, đồng thời việc tích hợp các dạng dữ liệu khác nhau vào một mô hình AI có thể là một thách thức. Ngoài ra, các chương trình kiểm toán cần cân bằng sao cho vừa tích hợp AI, đồng thời vẫn duy trì vai trò của KTV.
Cần đảm bảo rằng, KTV có đủ trình độ để sử dụng các phương pháp liên quan đến AI và có thể theo kịp sự phát triển công nghệ trong lĩnh vực kiểm toán. KTV cũng cần hiểu và giải thích lý do căn bản đằng sau các phát hiện kiểm toán. Việc đảm bảo tính minh bạch và khả năng giải thích của các phát hiện kiểm toán do AI tìm ra là rất quan trọng nhưng có thể khó đạt được.
Các mô hình AI phụ thuộc rất nhiều vào dữ liệu nhất quán và chất lượng cao để đưa ra quyết định chính xác. Đảm bảo tính toàn vẹn của dữ liệu là một thách thức vì sự thiếu chính xác trong dữ liệu đầu vào có thể dẫn đến sai sót trong kết quả kiểm toán, gây khó khăn cho việc đảm bảo an ninh mạng thông tin và dữ liệu cho đối tượng được kiểm toán cũng như cơ quan KTNN.
KTNN Ai Cập cho rằng, sử dụng hệ thống AI và công nghệ thông tin hiện đại là chìa khóa giúp việc xử lý dữ liệu kiểm toán trong tương lai thành công hơn, giúp việc kiểm toán đạt hiệu quả cao hơn.
Để thích ứng với những thay đổi của xã hội và công nghệ, KTV cần sử dụng AI và hệ thống chuyên gia trong hoạt động kiểm toán nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn về chất lượng, năng suất, hiệu quả trong công tác kiểm toán.
Các cơ quan kiểm toán tối cao cần theo kịp sự phát triển công nghệ và chuyển đổi kỹ thuật số của đối tượng được kiểm toán. Bằng cách sử dụng AI, các cơ quan kiểm toán tối cao có thể xử lý dữ liệu lớn để xác định rủi ro, gian lận hiệu quả hơn, đồng thời nâng cao vai trò trong kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công.
Trước sự tiến bộ không ngừng của công nghệ, KTV cần được đào tạo bài bản việc sử dụng AI trong kiểm toán để có thể hoàn thành công việc kiểm toán với chất lượng cao./.
(Tổng hợp từ tạp chí INTOSAI quý II/2023)